Àgbàfẹ́ Ìkọ́lẹ̀-Ọgbọ́n ní Yorùbá

Kí ni ẹ̀kọ́lẹ̀-ọgbọ́n? Ohun tí mo mọ ni pé ó jẹ́ ọ̀rọ̀ tí a máa ń lò láti ṣàpèjúwe ẹ̀kọ́ tí a kọ́ láti ìrírí, tí kò sí ẹ̀ka rẹ̀ nínú àwọn ìwé kankan. Ó jẹ́ ọ̀rọ̀ tí a lè lò láti ṣàpèjúwe ẹ̀kọ́ tí a kọ́ nípa àwọn ayọ̀kàyọ̀, àwọn àìṣẹ́gun, àti àwọn ìṣẹ̀lẹ̀ tí a kò lè gbàgbé láti ìgbà ìgbànyí. Ẹ̀kọ́ tí a kọ́ ní gbogbo àgbà aye ni ẹ̀kọ́lẹ̀-ọgbọ́n.

Méjì ọ̀rọ̀ tí ó ṣe pàtàkì nínú ọ̀rọ̀ 'ẹ̀kọ́lẹ̀-ọgbọ́n' ni "ẹ̀kọ́" àti "ọgbọ́n." "Ẹ̀kọ́" ni kíkópa nínú ìrírí àti ìṣẹ̀lẹ̀ kan tí ó ṣẹlẹ̀, tí ó sì ní ipa lórí àgbà, ọ̀rọ̀, àti ìgbàgbọ́ ẹni tí ó gbọ́. "Ọgbọ́n" ni ìmọ̀ tàbí òye tí a gbà látara ìrírí àti ẹ̀kọ́ tí a kọ́. Ọgbọ́n jẹ́ ẹ̀kọ́ tí a kọ́ nípasẹ̀ ìrírí, kò sì lè kọ́ nípasẹ̀ ìwé kankan.

Lóde òní, a gbà gbọ́ pé ẹ̀kọ́lẹ̀-ọgbọ́n kò jẹ́ ọ̀nà kíkópa ẹ̀kọ́ nìkan; ó jẹ́ ọ̀nà gbígbẹ́-ẹ̀mí. Ẹ̀kọ́lẹ̀-ọgbọ́n kọ́ wa bí a ṣe lè gbẹ́ ìgbé ayé tí ó dùn mọ́ àti tí ó ní ìtumọ̀. Kúná, ó kọ́ wa bí a ṣe lè gbẹ́ ìgbé ayé tó pòóké, tó gbɔ̀n, àti tó ní ìtérí-àgbà.

Ẹ̀kọ́lẹ̀-ọgbọ́n kò lórígbẹẹ́. A lè rí ọ nínú gbogbo àwọn ará Yorùbá. A lè rí ọ nínú àwọn ìtàn, àwọn òwe, àti àwọn ọ̀rọ̀ ọgbọ́n tí àwọn àgbàgbà àti àwọn ọ̀gbọ́n wa tí kọ́. Àwọn ìtàn, òwe, àti ọ̀rọ̀ ọgbọ́n wọ̀nyí kún fún àwọn ẹ̀kọ́ tí a lè fi kọ́ ara wa. Wọn kọ́ wa bí a ṣe lè gbẹ́ ayé tó sàn, tó gbọ̀n, àti tó ní ìtérí-àgbà.

Ní Yorùbá, àwọn àgbà ni ó ní òye tàbí ìmọ̀ púpọ̀. Ẹ̀kọ́ tí wọn kọ́ látara ìrírí àti ìṣẹ̀lẹ̀ tó ṣẹlẹ̀ nínú ìgbàgbọ̀ wọn tí wọn sì fún àwọn ọ̀gbọ́n ni a máa ń pè ní ẹ̀kọ́lẹ̀-ọgbọ́n. Ẹ̀kọ́lẹ̀-ọgbọ́n wọ̀nyí gbámú púpọ̀ nípa àgbà, àgbàtí, ọ̀rọ̀ oríkì, àti òrìṣà.

Ẹ̀kọ́lẹ̀-ọgbọ́n kò mọ́ ààyè mọ́; ó kọ àwọn ọ̀rọ̀ àgbà tí ó ṣẹlẹ̀ ní ìgbà tí ó ti kú. Ẹ̀kọ́lẹ̀-ọgbọ́n kò gbàgbe àwọn ọ̀gbọ́n tó ti gbàgbé tí ó sì ṣe ìkọ́ sí àwọn tí kò tí gbàgbé wọn. Ọ̀rọ̀ àgbà tàbí ọ̀rọ̀ ọgbọ́n jẹ́ ẹ̀kọ́ tàbí ọ̀rọ̀ ọgbọ́n tí a kọ́ láti àwọn ọ̀gbọ́n tó ti kú.

Ṣàgbéyewò ẹ̀kọ́lẹ̀-ọgbọ́n ní Yorùbá fi hàn pé ó ṣàpèjúwe ìpín kíkó jọ ti ìmọ̀ àti ìrírí àwọn ọ̀gbọ́n látara àtọ̀rọ̀ àti fífi ìwé kọ̀ọ̀kan. Ẹ̀kọ́lẹ̀-ọgbọ́n jẹ́ ọ̀nà gbígbẹ́-ẹ̀mí, púpọ̀ ju kíkópa nínú ìrírí sí. Ó jẹ́ ọ̀nà gbígbẹ́ ìgbé ayé tó dùn mọ́ àti tí ó ní ìtúmọ̀.

Lóní, a tún nílò ẹ̀kọ́lẹ̀-ọgbọ́n nínú àgbà àti àwọn ọ̀gbọ́n wa. A tún nílò rẹ láti kọ́ ẹ̀kọ́ látara àwọn ayọ̀kàyọ̀, àwọn àìṣẹ́gun, àti àwọn ìṣẹ̀lẹ̀ tí a kò lè gbàgbé láti ìgbà ìgbànyí. A tún nílò rẹ láti kọ́ àwọn ọ̀rọ̀ àgbà tí ó ṣẹlẹ̀ ní ìgbà tí ó ti kú, àti láti ṣe ìkọ́ sí àwọn ọ̀gbọ́n tó ti gbàgbé.

Ẹ̀kọ́lẹ̀-ọgbọ́n jẹ́ ọ̀nà ẹ̀kọ́ tó lágbára ní Yorùbá. Ọ̀nà ẹ̀kọ́ tí ó gbẹ́ ẹ̀mí ẹni gbọ̀ngàn nínú òye àti ìmọ̀ láti ìgbà ìgbànyí títí di òní. Ẹ̀kọ́lẹ̀-ọgbọ́n kò mọ́ ààyè mọ́; ó kọ àwọn ọ̀rọ̀ àgbà tí ó ṣẹlẹ̀ ní ìgbà tí ó ti kú. Ẹ̀kọ́lẹ̀-ọgbọ́n kò gbàgbe àwọn ọ̀gbọ́n tó ti gbàgbé tí ó sì ṣe ìkọ́ sí àwọn tí kò tí gbàgbé wọn. Ẹ̀kọ́lẹ̀-ọgbọ́n jẹ́ ọ̀nà ẹ̀kọ́ tí a gbà gbọ́ pé ó kún fún àgbà, ọ̀rọ̀ oríkì, àti òrìṣà.

A gbà gbọ́ pé ẹ̀kọ́lẹ̀-ọgbọ́n kò jẹ́ ọ̀nà kíkópa ẹ̀kọ́ nìkan; ó jẹ́ ọ̀nà gbígbẹ́-ẹ̀mí. Ẹ̀kọ́lẹ̀-ọgbọ́n kọ́ wa bí a ṣe lè gbẹ́ ìgbé ayé tí ó dùn mọ́ àti tí ó ní ìtumọ̀. Kúná, ó kọ́ wa bí a ṣe lè gbẹ́ ìgbé ayé tó pòóké, tó gbɔ̀n, àti tó ní ìtérí-àgbà.