Èdè Jẹ́ Ìpín

Èdè jẹ́ ohun pàtàkì gan-an nínú àwùjọ ènìyàn. Òun ni a fi ń sọ àròwà, àti ṣíṣe ìjápọ̀ láàrín àwọn ènìyàn. Lára àwọn ẹ̀dà gbogbo, ọmọ ènìyàn nìkan ni ó ní agbára láti kọ èdè àti gbọ́ ọ, èyí tí ó jẹ́ àpẹẹrẹ kan tí ó ṣàrà gbé wa láti inú ẹ̀dà mìíràn.

Bí kò bá sí èdè, a ó máa ní ìṣòro nínú ṣíṣe ìjápọ̀, àti gbigba ìmọ̀. Èdè jẹ́ ọ̀nà tí a fi ń fúnni ní ìmọ̀, kíkọ́ni, àti gbígba ìmọ̀. Yàtò̀ sí èyí, ó tún jẹ́ ọ̀nà tí a fi ń gbé àṣà àti ìṣe ọ̀rọ̀ wa lárugẹ.

Èdè ẹ̀dà Yorùbá

Èdè Yorùbá jẹ́ ọ̀kan lára àwọn èdè tí ó gbajúmọ̀ ní agbègbè Ìwọ̀-Oòrùn Áfríkà. Ó jẹ́ ọ̀rọ̀ tí ó ṣe pàtàkì fún ẹ̀mí àti àṣà àwọn Yorùbá, èyí tí ó pọ̀ ní mílíọ̀nù márùún. Èdè Yorùbá jẹ́ ọ̀rọ̀ tí ó jẹ́ ọ̀rọ̀ aládùúgbò, èyí tí ó ní ọ̀pọ̀lọ̀pọ̀ àwọn òpópónà àti ọ̀nà àgbà.

Ọ̀rọ̀ Yorùbá jẹ́ ọ̀rọ̀ tí ó jẹ́ ọ̀rọ̀ tí ó ní ìrìn àjò tí ó gùn, tí ó sì ti rí ìgbàgbó àti ìrìnkó tí ó dá nínú àkókò. Ó jẹ́ ọ̀rọ̀ tí ó ní ọ̀pọ̀ àṣà àti ìṣe ọ̀rọ̀, èyí tí ó ń jẹ́ kí ó jẹ́ ọ̀rọ̀ tí ó lóríṣiríṣi àti tí ó jẹ́ ọ̀rọ̀ tí ó lágbára. Èdè Yorùbá jẹ́ ọ̀rọ̀ tí ó ní ìpín rẹ̀ nínú gbogbo àgbègbè orílẹ̀-èdè Nàìjíríà, gbogbo Ìwọ̀-Oòrùn Áfríkà, àti nínú ayé àgbàgbá.

Ìpín Èdè

Ìpín èdè jẹ́ ọ̀ràn tí ó jẹ́ ọ̀ràn tí ó ṣe pàtàkì, èyí tí ó sì tún jẹ́ ọ̀ràn tí ó gbẹ́kẹ́ lẹ́nu nínú ìgbà àti ọ̀ràn tí a wà yìí. Nígbà tí a bá bá èdè kan gbé, a ṣe ìpín rẹ̀ sí ẹ̀ka mẹ́fà, èyí tí ó dá lórí àgbà àti ọ̀nà àgbà nígbà tí a bá ń sọ ọ̀rọ̀ náà. Ẹ̀ka mẹ́fà náà ni ọ̀rọ̀ àgbà, ọ̀rọ̀ àfiyèsí, ọ̀rọ̀ àkɔsílẹ̀, ọ̀rọ̀ àpèjúwe, ọ̀rọ̀ àtúnṣe, àti ọ̀rọ̀ igbékalẹ̀.

• Ọ̀rọ̀ àgbà: Àwọn ọ̀rọ̀ tí ó ṣe pàtàkì jùlọ nínú ọ̀rọ̀ kan ni a mọ̀ sí ọ̀rọ̀ àgbà.
  
• Ọ̀rọ̀ àfiyèsí: Àwọn ọ̀rọ̀ tí a fi ń rí àfiyèsí olùgbó ni a mọ̀ sí ọ̀rọ̀ àfiyèsí.
  
• Ọ̀rọ̀ àkɔsílẹ̀: Àwọn ọ̀rọ̀ tí a fi ń ṣe àkɔsílẹ̀ ni a mọ̀ sí ọ̀rọ̀ àkɔsílẹ̀.
  
• Ọ̀rọ̀ àpèjúwe: Àwọn ọ̀rọ̀ tí a fi ń ṣàpèjúwe àgbà kan tabi ọ̀rọ̀ ni a mọ̀ sí ọ̀rọ̀ àpèjúwe.
  
• Ọ̀rọ̀ àtúnṣe: Àwọn ọ̀rọ̀ tí a fi ń tún àgbà kan ṣe ni a mọ̀ sí ọ̀rọ̀ àtúnṣe.
  
• Ọ̀rọ̀ igbékalẹ̀: Àwọn ọ̀rọ̀ tí a fi ń gbé àgbà kan kalẹ̀ ni a mọ̀ sí ọ̀rọ̀ igbékalẹ̀.
  

Ìpín èdè jẹ́ ọ̀ràn tí ó jẹ́ ọ̀ràn pàtàkì tí a ó gbọ́dọ̀ ní èrò ìmọ̀ nípa rẹ̀, nítorí ó lóríṣiríṣi nǹkan tí ó lè jíroro lórí rẹ̀. Ó jẹ́ ọ̀ràn tí ó lè jẹ́ ọ̀ràn tí ó lóríṣiríṣi àgbà, ó sì tún lè jẹ́ ọ̀ràn tí ó lè fúnni ní ìrírí àgbàgbá.

Èdè àti Àṣà

Èdè àti àṣà jẹ́ ọ̀ràn méjì tí ó ní íṣojú kọ̀ọ̀kan. Èdè ni a fi ń gbé àṣà kan lárugẹ, ati pe a ni li lati mo ede kan lati gbon awon asa re. Awon oro ni a fi n se apejuwe awon asa, awon iwa, ati awon igbesegbese ti awon eniyan ni inu awujo kan. Nipa ede, a le mo bi awon eniyan kan se ngbe, ki o si ni oye ti awon iwa-iwa ati awon igbese-ese won.

Ni ede Yoruba, awon oro pupọ lati se apejuwe awon asa ati awon iwa ti awon eniyan Yoruba. Awon oro bi "omoluabi", "omo kekere", "agba", ati "alaye" ni awon apeere diẹ ninu awon oro ti a le lo lati se apejuwe awon iwa ati awon asa ti awon eniyan Yoruba. Awon oro wọnyi ni o se apejuwe awọn iwa rere, awọn iwa buburu, ati awọn iwa ti o jẹ́ ọ̀rọ̀ àgbà ti o yẹ ki gbogbo ọmọ Yorùbá máa ní.

Ìjíròrò Lórí Èdè Yorùbá

Ní ìgbà àti ọ̀ràn tí a wà yìí, ó gbẹ́kẹ́ lẹ́nu láti jíròrò lórí èdè Yorùbá àti ìpín rẹ̀. Ọ̀ràn yìí jẹ́ ọ̀ràn tí ó jẹ́ ọ̀ràn tí ó lóríṣiríṣi nǹkan tí a lè jíroro lórí rẹ̀, ó sì tún jẹ́ ọ̀ràn tí ó lè jẹ́ ọ̀ràn tí ó lóríṣiríṣi àgbà. Ó jẹ́ ọ̀ràn tí a lè fúnni ní ìrírí àgbàgbá, ó sì tún jẹ́ ọ̀ràn tí ó lè jẹ́ ọ̀ràn tí ó lóríṣiríṣi ọ̀nà àgbà.

Ìjíròrò lórí èdè Yorùbá jẹ́