Èdè Yorùbá: Ìṣàlẹ̀ àti Ìgbésẹ̀ Lórí Ọ̀nà Ìrọ́́rì

Bá a bá sọ̀rọ̀ nípa èdè Yorùbá, kò jáwó pé a ó máa sọ̀rọ̀ nípa ọ̀rọ̀ tó gbòòrò sí àgbà. Ìṣàlẹ̀ èdè Yorùbá jìn gan-an, bí ẹ̀mí àgbà tí kò lówó àgbà tó máa ṣí àgbà pọn.

Lójú àkókò àtijọ́, àwọn àgbà t'ó ní ọ̀rọ̀ yíì nínú ọkàn, ọ̀rọ̀ yíì sì gbòòrò sí ọkàn wọn gẹ́gẹ́ bí àwọn ọ́mọ wọn. Àwọn ọ́mọ náà sì máa gbọ́ ọ̀rọ̀ yíì láti ọwọ́ àwọn òbí wọn, tí wọn ó sì fi ọkàn gbọ́, fúnra wọn sì máa kọ ọ fún ọmọ wọn. Bákannáà ni ìṣàlẹ̀ èdè yíì ti ń gbòòrò sí àgbà tí kò lówó àgbà lọ́dọ̀ ọ̀kan t'ó kàn, títí di pé ó di ohun tí a fi ń fi ẹ̀rí ọ̀rọ̀ padà.

Ìgbésẹ̀ lórí ọ̀nà ìrọ́́rì nínú èdè Yorùbá gbòòrò sí irú ẹ̀dá èèyàn tí ń lò ó. Àwọn arákùnrin àti arábìnrin t'ó gbòòrò sí èdè yíì ní nínú ọkàn wọn nígbàgbogbo pé, kò séè tí wọn kò ní lè gbà nípa èdè Yorùbá. Wọn máa fẹ́ràn láti fi èdè Yorùbá sọ̀rọ̀ ní gbogbo ìgbà, wọn sì máa nífẹ̀ẹ́ láti kọ ọ fún àwọn tó kò mọ̀. Ìfẹ́ wọn fún èdè Yorùbá jẹ́ ohun tó lágbára tí wọn sì máa fi gbogbo ara wọn sí.

• Àgbà tí kò lówó àgbà: Ìwé orí ọ̀rọ̀ àgbà tó há gbogbo ohun tó wà lára èdè Yorùbá.
• Ọ̀nà ìrọ́́rì: Ohun tí a ń kọ̀ láti ọ̀rọ̀ àgbà tó ń jẹ́ kí a mọ̀ èdè Yorùbá gbé.
• Ìṣàlẹ̀: Ohun tí a fi ń gbà ẹ̀rí ọ̀rọ̀ padà nínú èdè
• Ìgbésẹ̀: Ọ̀nà àti ìrìnàjò tí a ń gbà rìn lórí ọ̀nà ìsalè

Àgbà tí kò lówógbà jẹ́ ohun tí ń jẹ́ kí èdè Yorùbá máa gbòòrò sí àgbà tí kò lówó àgbà. Wọn máa ní ọ̀pọ̀ ọ̀rọ̀ tó gbòòrò sí ọkàn wọn, ẹni tí kò bá gbọ́ ọ̀rọ̀ wọn yóò máa jẹ́ bí ẹni tí kò ní ìgbọkàn tí ó wọ́pọ̀. Ohun tí wọn kò bá gbọ́, wọn ní láti lọ ṣe ìǹvestigáshọ̀n rẹ̀ kí wọn ba lè kọ̀ ọ̀rọ̀ síi fún àwọn tó ń gbọ́ ọ̀rọ̀ wọn.

Ọ̀nà ìrọ́́rì nínú èdè Yorùbá gbòòrò sí àgbà tí kò lówó àgbà. Ọ̀nà ìrọ́́rì jẹ́ ohun tó ń jẹ́ kí àwọn èèyàn mọ̀ ọ̀rọ̀ Yorùbá gbé. Ọ̀nà ìrọ́́rì ni a ń gbà kọ̀ ọ̀rọ̀ Yorùbá, bákannáà ni a ń gbà kọ́ ọ̀rọ̀ Yorùbá síta. Ọ̀nà ìrọ́́rì ni a ń gbà kọ́ ọ̀rọ̀ Yorùbá dáradára, bákannáà ni a ń gbà kọ́ ọ̀rọ̀ Yorùbá tó tó ẹ̀mí.

Ìṣàlẹ̀ ni ohun tí a fi ń gbà ẹ̀rí ọ̀rọ̀ padà. Ìṣàlẹ̀ jẹ́ ohun tí a fi ń fi ẹ̀rí ọ̀rọ̀ padà nígbà tí a bá sọ̀rọ̀. Ìṣàlẹ̀ jẹ́ ohun tí a fi ń fi ẹ̀rí ọ̀rọ̀ padà nígbà tí a bá kọ̀ ọ̀rọ̀. Ìṣàlẹ̀ jẹ́ ohun tí a fi ń fi ẹ̀rí ọ̀rọ̀ padà nígbà tí a bá kọ́ ọ̀rọ̀ síta.

Ìgbésẹ̀ lórí ọ̀nà ìrọ́́rì nínú èdè Yorùbá jẹ́ ọ̀nà tó gbòòrò sí àgbà tí kò lówó àgbà. Ìgbésẹ̀ lórí ọ̀nà ìrọ́́rì jẹ́ ohun tó ń jẹ́ kí a mọ̀ ọ̀rọ̀ Yorùbá gbé. Ìgbésẹ̀ lórí ọ̀nà ìrọ́́rì jẹ́ ohun tó ń jẹ́ kí a mọ̀ ọ̀rọ̀ Yorùbá dáradára, bákannáà ni a ń gbà mọ̀ ọ̀rọ̀ Yorùbá tó tó ẹ̀mí.

Àgbà tí kò lówó àgbà, ọ̀nà ìrọ́́rì, ìṣàlẹ̀, àti ìgbésẹ̀ lórí ọ̀nà ìrọ́́rì ni ohun tó ń jẹ́ kí èdè Yorùbá máa gbòòrò sí àgbà tí kò lówó àgbà. Ohun tó kù níbí ni láti gbà táwọn èèyàn gbẹ̀kẹ̀ lé ohun yíì kí èdè Yorùbá ba lè máa gbòòrò sí àgbà tí kò lówó àgbà. Ọ̀nà kan tí a lè gbà ṣe èyí ni láti máa kọ̀ ọ̀rọ̀ Yorùbá, bákannáà ni láti máa lò ó ní gbogbo ìgbà. Àgbà tí kò lówó àgbà jẹ́ ọ̀rọ̀ tó gbòòrò sí àgbà tí kò lówó àgbà, èdè Yorùbá sì gbòòrò sí àgbà tí kò lówó àgbà, àwa náà sì ní láti máa gbòòrò sí àgbà tí kò lówó àgbà.