Ògbó Òrun Ojú Àgbéré Gambia

Ìlú Gambia jẹ́ orílẹ̀-èdè tí ó kéré jùlọ ní ilẹ̀ Áfríkà tí ó ní àwọn ènìyàn tí ó kọ́mọ́ pẹ̀lú àwọn orílé-èdè àgbà tí ó kù: Senegal ni àríwá, gúsù àti ìlà oòrùn, àti gbogbo ẹgbẹ́ gbòòngbò kan kọ́ sí ilẹ̀ Àtlántíkì ní ìwọ̀-oòrùn. Èyí tún mú kí ó jẹ́ orílẹ̀-èdè tí ó gùn jùlọ ní Àfríkà, tí ó ní ìdà ìgá 480 km (300 mi) àti ìdá àgbà 48 km (30 mi).

Ìtàn Gambia ti gbòòrò si ìlú Wolof tí ó jẹ́ ìlú àtẹ̀lé tí ó wọ́pọ̀ ní Senegal àti Gambia, àti àwọn ìjọba tí ó tẹ̀lé wọn. Ní àkókò àwọn ọ̀rọ̀ àtijọ́, Gambia jẹ́ àgbà kan tí ó gbé àwọn ọ̀rọ̀ Wolof ati Serer. Àwọn àgbà yìí jẹ́ àwọn ọ̀rọ̀ tí ó ṣíṣẹ́ fún Ìjọba Mali.

Ní àwọn ọ̀rọ̀ sẹ́ẹ̀kẹ́, Gambia di àgbà kan fún ìjọba Jolof. Ní ọ̀rọ̀ ọ̀rúndún 15th, ọba Portugál ọ̀rọ̀ àtijọ́ Henry the Navigator kọ́kọ́ ṣàgbà-ilẹ̀ àgbà naa, tí ó pè ní "àgbà na Gambia".

Ní ọ̀rọ̀ ọ̀rúndún 17th, Gambia di àgbà kan fún ìjọba Kaabu, tí ó jẹ́ ìjọba Wolof tí ó ṣàkóso fún ọ̀pọ̀ àwọn ọ̀rọ̀ Ìlà Oòrùn Senegal àti Gambia. Ní ọ̀rọ̀ ọ̀rúndún 18th, ìjọba Kaabu jẹ́ gbogbo ìjọba tí ó ṣàkóso fún Gambia.

• Ní ọ̀rọ̀ ọ̀rúndún 19th, Gambia di àgbà kan fún ilẹ̀ Great Britain.
  
• Ní ọ̀rọ̀ ọ̀rúndún 20th, Gambia di ilẹ̀ ṣàgbà-ìjọba kan fún United Kingdom.
  
• Ní ọ̀rọ̀ ọ̀rúndún 21st, Gambia di orílẹ̀-èdè tí ó gbógun.
  

Èdè ọ̀rọ̀ Gambian jẹ́ èdè Wolof, tí ó tún jẹ́ èdè tí ó wọ́pọ̀ ní Senegal. Àwọn èdè ọ̀rọ̀ míì tí ó wọ́pọ̀ ni Mandinka, Fula àti Serer.

Àṣà Gambia jẹ́ àṣà tí ó kún fún ọ̀nà àgbà àti ìgbàgbọ́. Àwọn àgbà ṣe ipá pàtàkì nínú àwọn ìgbésí ayé àwọn ènìyàn ti Gambia, tí ó ṣàkóso gbogbo nǹkan láti ìbí sí ikú.

Gambia jẹ́ orílẹ̀-èdè tí ó jẹ́ ọ̀rọ̀ àgbà, tí ó ní àṣà tí ó kún fún ọ̀nà àgbà àti ìgbàgbọ́.