Òràn àrùn Lassa Òràn

Òràn àrùn Lassa

Òràn àrùn Lassa jẹ́ àrùn àgbà, tí ó ń gbà àwọn ènìyàn tí wọ́n bá tẹ̀ sí igi àgbà tá à ń pe ní orí. Wọ́n sábà máa ń rí i ní orílẹ̀-èdè tí wọ́n wà ní gbùngbùn ilẹ̀ Áfríkà, bíi Nàíjíríà àti Sẹ̀rá Leónè. Igi àgbà tó jẹ́ ọ̀ràn tí ó mú àgbà òràn yìí wá sí ayé jẹ́ igi àgbà tí à ń pè ní Mastomys natalensis. Igi àgbà yìí gbà ẹjẹ̀ Lassa, tí ó jẹ́ ọ̀ràn tí ó ń fa àrùn Lassa.
*
Kí nì àwọn àmì àgbà òràn Lassa?
Àwọn àmì àgbà òràn Lassa sábà máa ń hàn bí ogórun ọ̀rùn tí ó bẹ̀rẹ̀ lọ́pọ̀lọpọ̀, àìlera, àti ègbà. Lẹ́yìn àwọn ọ̀rùn ọ̀rùn yìí bá ti lọ fún ọ̀rọ̀ díẹ̀, àgbà yìí lè mú kí ọ́rín àgbà, àgbà olóró, àti àrùn eré wá. Lẹ́yìn tí ọ̀rọ̀ yìí bá ti lò, àgbà yìí lè mú kí ọ̀rọ̀ rẹ̀ pa ọ̀rọ̀, ríran, àti ẹ̀gbẹ̀. Àwọn àmì àgbà àrùn Lassa yìí lè má hàn lójú sí àkókò díẹ̀, àkókò díẹ̀, tàbí àkókò pẹ́pẹ́.
*
Báwo ni a ṣe lè gbà áyè fún àrùn Lassa?
A lè gbà áyè fún àrùn Lassa nípasẹ̀ àwọn ọ̀nà bíi:
* Tí wọn bá jẹ́ ọ̀rọ̀ àgbà tí ó gba ẹjẹ̀ Lassa: Àwọn ènìyàn lè jẹ́ ọ̀rọ̀ àgbà tí ó gba ẹjẹ̀ Lassa nípasẹ̀ àwọn ọ̀rọ̀ tí wọn fi ọ̀rọ̀ àgbà ṣe, fún àpẹẹrẹ, ọ̀rọ̀ papayá, ẹ̀gẹ́, tàbí ọ̀rọ̀ ẹ̀wà.
* Tí àgbà bá gùn ú: Àwọn ènìyàn lè gbà àgbà tí ó gba ẹjẹ̀ Lassa tí ó bá gùn ú. Àyàfi bá a bá kọ́ àgbà tí ó gba ẹjẹ̀ Lassa tẹ́lè́, ẹjẹ̀ àgbà yìí lè fa àrùn Lassa fún àwọn ènìyàn tí wọ́n bá tẹ̀ sí i.
* Tí ènìyàn bá àn, ṣẹ, tàbí fi ọ̀wọ̀ kàn ọ̀rọ̀ àgbà tí ó gba ẹjẹ̀ Lassa: Àwọn ènìyàn lè gbà àrùn Lassa tí wọ́n bá àn, ṣẹ, tàbí fi ọ̀wọ̀ kàn ọ̀rọ̀ àgbà tí ó gba ẹjẹ̀ Lassa.
* Tí ènìyàn náà bá ti tọ̀jú àwọn ènìyàn míràn tí wọ́n ti gbà àrùn Lassa: Àwọn ènìyàn tí wọ́n bá ti tọ̀jú àwọn ènìyàn míràn tí wọ́n ti gbà àrùn Lassa lè gbà àrùn Lassa tí wọ́n bá kọ̀ọ́kànlẹ́. Nítorí náà, ó ṣe pàtàkì pé kí àwọn tí wọ́n bá fẹ́ ti tọ̀jú àwọn ènìyàn tí wọ́n ti gbà àrùn Lassa kí wọ́n kọ̀ọ́kànlẹ́, kí wọ́n sì máa lò ọ̀rọ̀ àgbà.
*
Báwo ni a ṣe lè dènà àrùn Lassa?
A lè dènà àrùn Lassa nípasẹ̀ àwọn ọ̀nà bíi:
* Kí a máa kọ́ àwọn igbà àgbà tí ó lè mú kí àgbà wọlé: Kí a máa kọ́ àwọn igbà àgbà tá à ń rí nínú ilé wa, nínú ilé iṣẹ́ wa, àti nínú àwọn orílé-iṣẹ́ wa.
* Kí a máa fi ọ̀rọ̀ àgbà wẹ́ ọ̀rọ̀ tí a fi ọ̀rọ̀ àgbà ṣe: Kí a máa fi ọ̀rọ̀ àgbà wẹ́ ọ̀rọ̀ tí a fi ọ̀rọ̀ àgbà ṣe, tí wọ́n sì tún ma a sùn mọ́ ọ́ níbi tí àgbà kò lè wọ.
* Kí a máa lò ọ̀rọ̀ àgbà tí a kọ́ tẹ́lè́: Kí a máa lò ọ̀rọ̀ àgbà tí a kọ́ tẹ́lè́ tí ilé iṣẹ́ ìlera tí ó mọ̀ nípa àrùn Lassa bá kọ́ fún wa.
* Kí a máa ríra tí à ń rí igbà àgbà: Kí a máa ríra tí à ń rí igbà àgbà tí àgbà wà, kí àgbà má bàa wọlé.
* Kí a máa nu àgbà: Kí a máa nu àgbà tí a rí ní àwọn ibi tí wọ́n máa ń wọlé, bíi ilé wa àti ibi tí a ti ṣiṣẹ́.
* Kí a máa ṣọ́ ọ̀wọ́ wa: Kí a máa ṣọ́ ọ̀wọ́ wa nígbà gbogbo, pàápàá nígbà tí a bá ti parí ṣiṣẹ́ tàbí tí a bá ti rẹ ọ̀rọ̀.
*
Báwo ni a ṣe lè tọ́jú àrùn Lassa?
A kò sí àgbà kan pàtó tí ó le gbà àrùn Lassa. Ṣugbọn, a lè tọ́jú àrùn Lassa nípasẹ̀ àwọn ọ̀nà bíi:
* Kí a máa gbìn mímu ọ̀rọ̀ tí ó pọ̀: Kí a máa gbìn mímu ọ̀rọ̀ tí ó pọ̀, kí àjọ̀ fún ọ̀rọ̀ kò ní mú àwọn ọ̀rọ̀ wa gbẹ.
* Kí a máa gùn gbogbo ẹ̀gbẹ̀ wa: Kí a máa gùn gbogbo ẹ̀gbẹ̀ wa, kí ẹ̀gbẹ̀ wa kò ní gùn sí àgbà tí ó lè fa àrùn Lassa.
* Kí a máa lọ sí ilé iṣẹ́ ìlera tí ó mọ̀ nípa àrùn Lassa bí àgbà bá gùn wá: Bí àgbà bá gùn wá, ó ṣe pàtàkì pé kí a lọ sí ilé iṣẹ́ ìlera tí ó mọ̀ nípa àrùn Lassa lójú rẹ́, kí wọ́n bàa lè tọ́jú wa.
*
Ẹ̀rí àgbà yìí ṣe pàtàkì gan nítorí pé ó ń fún wa ní ọ̀rọ̀ àgbà nípa àrùn Lassa, tí ó jẹ́ àgbà tí ó ń gbà àwọn ènìyàn lọ ní gbùngbùn ilẹ̀ Áfríkà. Nípa títẹ̀ sí àwọn ìlànà tí a mẹ́nukàn nínú àgbà yìí, àwa lè gbà áyè fun àrùn Lassa kúrò nínú àwọn ara wa àti àwọn