आनंदीबाई गोपाळराव जोशी

आनंदीबाई गोपाळराव जोशी ह्या भारताच्या पहिल्या महिला डॉक्टर होत्या. त्यांचा जन्म ३१ मार्च १८६५ रोजी महाराष्ट्रातील पुण्यात झाला. त्यांच्या वडिलांचे नाव गोपाळराव जोशी हे होते आणि आईचे नाव यमुनाबाई जोशी होते. आनंदीबाईंचे लग्न त्यांच्या फक्त ९ वर्षांच्या असताना झाले होते. त्यांचे पती गोपाळराव जोशी हे एक गरीब ब्राह्मण होते. लग्नानंतर आनंदीबाईंना १० वर्षे वंध्यात्वाचा सामना करावा लागला. १८७४ मध्ये त्यांना एक मुलगी झाली पण ती फक्त १० दिवसांनीच मरण पावली. या दुःखद घटनेनंतर आनंदीबाई खूप आजारी पडल्या. त्यांना टीबीचा त्रास झाला होता. तेव्हा महाराष्ट्रात महिलांना शिक्षण किंवा वैद्यकीय उपचार मिळणे खूप कठीण होते. पण आनंदीबाई एक जिद्दी आणि ध्येयवादी स्त्री होत्या. त्यांनी त्यांच्या पतीला त्यांना शिक्षण देण्याची विनंती केली. त्यांच्या पतींनी त्यांच्या इच्छेचा आदर केला आणि त्यांना शिक्षण देण्यासाठी एक शिक्षक नेमला.
आनंदीबाईंनी खूप मेहनत आणि अभ्यास केला. त्यांनी नंतर त्यांचे शिक्षण पुढे चालू ठेवण्यासाठी मुंबईच्या एल्फिन्स्टन कॉलेजमध्ये प्रवेश घेतला. तेथे त्यांनी विज्ञान आणि गणित विषयांचा अभ्यास केला. १८८३ मध्ये त्यांनी मुंबई विद्यापीठाची बॅचलर ऑफ आर्ट्सची परीक्षा उत्तीर्ण केली. त्या भारतातून बॅचलर ऑफ आर्ट्सची परीक्षा उत्तीर्ण होणारी पहिली महिला होत्या. त्यांच्या या यशाने त्या काळात खूप चर्चा झाली.
बॅचलर ऑफ आर्ट्सची परीक्षा उत्तीर्ण केल्यानंतर आनंदीबाईंनी त्यांचे वैद्यकीय शिक्षण चालू ठेवणेचे ठरवले. पण त्या काळात भारतात महिलांना वैद्यकीय शिक्षण मिळणे शक्य नव्हते. त्यामुळे आनंदीबाईंना वैद्यकीय शिक्षण घेण्यासाठी परदेशात जाणे गरजेचे होते. त्यांनी अमेरिकेला जाण्याचा निर्णय घेतला. त्या १८८३ मध्ये इंग्लंडला गेल्या आणि तेथे त्यांनी त्यांचे वैद्यकीय शिक्षण सुरू केले. त्यांनी लंडनच्या स्कूल ऑफ मेडिसिनमध्ये प्रवेश घेतला. त्या इंग्लंडमध्ये वैद्यकीय शिक्षण घेणारी पहिली भारतीय महिला होत्या. त्यांनी तेथे दोन वर्षे अभ्यास केला. पण त्यांच्या अभ्यासामुळे त्यांच्या आरोग्यावर खूप मोठा परिणाम होत होता. त्यांना टीबीचा त्रास होता. त्यांचे शरीर खूप कमजोर होत गेले.
१८८५ मध्ये आनंदीबाईंना भारतात परतावे लागले. त्यांची प्रकृती खूप खराब होती. त्यांना मुंबईतील एका रुग्णालयात दाखल करण्यात आले. त्या ११ फेब्रुवारी १८८७ रोजी त्यांचे निधन झाले. त्यांचे निधन त्यांच्या वैद्यकीय शिक्षण पूर्ण होण्याच्या एक वर्ष अगोदर झाले होते. त्यांचे निधन त्यांच्यासाठी आणि भारतासाठी एक मोठी हानी होती. आनंदीबाईंनी खूप कठीण परिस्थितीतही त्यांचे वैद्यकीय शिक्षण पूर्ण करण्याचा प्रयत्न केला होता. त्यांची जिद्द आणि ध्येयवादीपणा ही त्या काळातील सर्व महिलांना प्रेरणा देणारी आहे. त्यांनी भारतातील महिलांच्या शिक्षण आणि आरोग्यासाठी खूप मोठे योगदान दिले आहे. आजही त्यांचे नाव आदराने घेतले जाते. त्या भारताच्या वैद्यकीय इतिहासात एक आदरणीय व्यक्तिमत्त्व म्हणून ओळखल्या जातात.