तुंगभद्रा : नदी, इतिहास आणि संस्कृती

तुंगभद्रा नदी ही दक्षिण भारतातून वाहणारी एक प्रमुख नदी आहे. ही नदी कर्नाटक आणि आंध्र प्रदेश या दोन राज्यांमधून वाहते. तुंगभद्रा नदीची लांबी सुमारे 531 किलोमीटर आहे आणि ती कृष्णा नदीची उपनदी आहे. तुंगभद्रा नदी ही दक्षिण भारतातील सर्वात जुण्या आणि पवित्र नद्यांपैकी एक मानली जाते.

तुंगभद्रा नदीचा उगम कर्नाटक राज्यातील चिकमगळूर जिल्ह्यातील तिरुमकुडल नरसीपूर तालुक्यातील गंगामूळ येथे होतो. ही नदी समुद्रसपाटीपासून सुमारे 1200 मीटर उंचीवर पूर्वेकडे वाहते आणि बेल्लारी, रायचूर आणि कोप्पल जिल्ह्यांमधून वाहत जाते. त्यानंतर ही नदी कर्नाटक-आंध्र प्रदेश सीमेवर पोहोचते आणि आंध्र प्रदेशातील अनंतपूर आणि कुर्नूल जिल्ह्यांमधून वाहते. शेवटी, ही नदी कृष्णा नदीला संगम करते.

तुंगभद्रा नदीच्या काठावर अनेक ऐतिहासिक आणि सांस्कृतिक स्थळे आहेत. यामध्ये हम्पी, बदामी, पट्टडकल आणि ऐहोल ही स्थळे समाविष्ट आहेत. हम्पी हे विजयनगर साम्राज्याची राजधानी होते आणि त्याचे अवशेष जागतिक वारसा स्थळ आहे. बदामी हे चालुक्य साम्राज्याची राजधानी होते आणि ते येथील गुहा मंदिरांसाठी प्रसिद्ध आहे. पट्टडकल हे चालुक्य वास्तुकलेचा एक उत्कृष्ट नमुना आहे आणि ते देखील जागतिक वारसा स्थळ आहे. ऐहोल हे चालुक्य कला आणि वास्तुकलेचे आणखी एक महत्त्वाचे केंद्र आहे.

तुंगभद्रा नदी ही दक्षिण भारतातील शेतीसाठी देखील एक महत्त्वाची नदी आहे. ही नदी तुंगभद्रा जलाशयाला पाणीपुरवठा करते, जो एक मोठा सिंचन प्रकल्प आहे. हा प्रकल्प कर्नाटक आणि आंध्र प्रदेश या दोन्ही राज्यांतील मोठ्या क्षेत्राचे सिंचन करतो.

तुंगभद्रा नदी ही दक्षिण भारतातील सर्वात पवित्र नद्यांपैकी एक मानली जाते. ही नदी हिंदू धर्मात पवित्र मानली जाते आणि त्यावर अनेक मंदिरे आणि घाट बांधले आहेत. दरवर्षी लाखो भाविक या नदीत स्नान करण्यासाठी येतात.

तुंगभद्रा नदी ही दक्षिण भारताचा सांस्कृतिक आणि ऐतिहासिक वास्तव आहे. ही नदी या प्रदेशाच्या जीवनात महत्त्वाची भूमिका बजावते आणि त्याच्या समृद्ध संस्कृतीचे प्रतीक आहे.