पद्‍म पुरस्‍कार

शेवटच्या काही दशकांमध्‍ये पद्‍म पुरस्‍काराची प्रतिष्ठा हळूहळू कमी होत गेली आहे, परंतु तो अजूनही भारतातील सर्वोच्‍च नागरी पुरस्‍कार मानला जातो. आतापर्यंत या पुरस्‍काराच्‍या तीन श्रेणी निर्माण करण्‍यात आल्‍या आहेत. पद्‍मविभूषण, पद्‍मभूषण आणि पद्‍मश्री. यात पद्‍मविभूषण हा सर्वोच्‍च आणि पद्‍मश्री हा सर्वात छोटा पुरस्‍कार आहे. गणतंत्रदिनाच्‍या आदल्या दिवशी पद्‍म पुरस्‍कारांची घोषणा केली जाते आणि राष्‍ट्रपती भवनात एका विशेष समारंभात राष्ट्रपतींकडून ते प्रदान केले जातात.

पद्‍म पुरस्‍कारांची स्‍थापना १९५४मध्‍ये भारत सरकारने केली होती. यापूर्वी, भारतरत्‍न हा एकमेव नागरी पुरस्‍कार होता. पद्‍म पुरस्‍कारांची स्‍थापना केल्यानंतर भारतरत्‍न हा पुरस्‍कार फक्त असाधारण योगदानासाठी दिला जाऊ लागला. पद्‍म पुरस्‍कारांची प्रेरणा भारताच्‍या प्राचीन संस्‍कृती आणि परंपरेतून घेण्‍यात आली आहे. पद्‍म या शब्‍दाचा अर्थ कमळ

पद्‍म पुरस्‍कार हे धातूच्‍या बॅजेसच्‍या स्‍वरूपात दिले जातात. बॅजेस वर पद्‍म फुलाचे डिझाइन असते आणि भारत सरकार या शब्‍दांच्‍या हिंदी भाषेतील लिप्‍यंतर असते. पद्‍म पुरस्‍काराच्‍या प्राप्‍तकर्त्यांना एक प्रमाणपत्र देखील दिले जाते. पद्‍म पुरस्‍कार सर्व भारतीय नागरिकांसाठी खुले आहेत, परंतु ते मरणोत्‍तर प्रदान केले जात नाहीत. पद्‍म पुरस्‍कार एकदाच दिल्या जातात.

पद्‍म पुरस्‍कार तीन प्रकारचे आहेत. पद्‍मविभूषण, पद्‍मभूषण आणि पद्‍मश्री. पद्‍मविभूषण हा सर्वोच्‍च पुरस्‍कार आहे आणि तो असाधारण आणि विशिष्‍ट योगदानासाठी दिला जातो. पद्‍मभूषण हा दुसरा सर्वोच्‍च पुरस्‍कार आहे आणि तो उत्‍कृष्‍ट योगदानासाठी दिला जातो. पद्‍मश्री हा तिसरा सर्वोच्‍च आणि सर्वात छोटा पुरस्‍कार आहे आणि तो उत्‍तम योगदानासाठी दिला जातो. पद्‍म पुरस्‍कार कोणत्‍याही क्षेत्रात दिल्या जाऊ शकतात.

पद्‍म पुरस्‍कारांचे उद्दिष्‍ट भारताचे नागरिक, जिन्‍होंने विविध क्षेत्रांमध्‍ये उत्‍कृष्‍ट योगदान दिले आहे, त्यांचे सन्‍मान करण्‍याचे आहे. या पुरस्‍कारांचा उद्दिष्‍ट विविध क्षेत्रांतील प्रतिभावान भारतीय नागरिकांना प्रोत्‍साहन देण्‍याचा देखील आहे. पद्‍म पुरस्‍कार प्राप्‍तकर्त्यांची यादी hvert वर्ष तयार केली जाते.

• कला
• साहित्य आणि शिक्षण
• वैद्यकीय
• विज्ञान आणि तंत्रज्ञा
• लोकसेवा
• व्‍यवसाय
• खेळ
• सार्वजनिक घडामोड्या

पद्‍म पुरस्‍काराची टीका अनेक कारणांसाठी केली गेली आहे. काही टीकाकारांना वाटते की पुरस्‍काराचे राजकारण करण्‍यात आले आहे आणि अनेक पात्र उम्‍मेदवारांकडे दुर्लक्ष केले गेले आहे. इतरांना वाटते की पुरस्‍कार फक्त प्रत्‍यक्ष सेवांसाठी दिला जावा, परंतु अशा लोकांना देखील दिला जातो जे फक्त आपल्‍या क्षेत्रामध्ये चांगले काम करतात. असेही काही टीकाकार आहेत जे असे मानतात की पुरस्‍कार खूप जास्त दिले जातात आणि ते त्यांचे महत्‍व कमी करत आहे.

पद्‍म पुरस्‍काराचे भविष्‍य अ uncertain आहे. काही लोकांचे असे मत आहे की पुरस्‍कार रद्द केले पाहिजेत, तर इतरांचे असे मत आहे की पुरस्‍काराला सन्‍मानित करण्‍यासाठी सुधारणा केली पाहिजे. असेही काही लोक आहेत जे असे मानतात की पुरस्‍काराचे महत्‍व पुन: स्‍थापित करण्‍यासाठी पुरस्‍काराची निवड प्रक्रिया अधिक पारदर्शी आणि निष्‍पक्ष केली पाहिजे.

पद्‍म पुरस्‍कार भारतीय लोकांना गौरव आणि प्रेरणा देते. ते आपल्‍या देशाच्‍या सर्वोच्‍च नागरी पुरस्‍कारांपैकी एक आहे आणि त्यांचे सन्‍मान केले पाहिजे. *असे असले तरी*, आपण पुरस्‍काराच्‍या मर्यादांबद्दल आश्‍चर्यचकित राहू नये आणि पुरस्‍काराचे महत्‍व राखण्‍यासाठी आणि धोरणाची अमंलबजावणी करण्‍यासाठी उपाय शोधण्‍याचा प्रयत्‍न करणे महत्‍वपूर्ण आहे.