लाल बहादुर शास्त्री जयंती

शाळेतील लहानपणी, मला महात्मा गांधीजी आणि जवाहरलाल नेहरू यांच्याबद्दल आम्हाला जाणून घ्यायला लावायचे. त्यांची भाषणे आम्हाला मोठ्याने वाचायला सांगायचे. परंतु, इतर काही नेत्यांबद्दल कधीच इतिहासातून जाणून घेता आले नाही. त्यापैकीच एक नाव म्हणजे, लाल बहादुर शास्त्री. ते नेहरूंनंतर भारताचे दुसरे पंतप्रधान होते.
आज त्यांची जयंती आहे, म्हणून जाणून घेऊया त्यांच्याविषयी काही खास गोष्टी. शास्त्रीजींचा जन्म २ ऑक्टोबर, १९०४ रोजी उत्तर प्रदेशमधील मुगलसराय या लहानशा गावी झाला होता. त्यांचे वडील रामदुलारी देवी आणि शारदा प्रसाद श्रीवास्तव होते. त्यांचे वडील एक शिक्षक आणि सामाजिक कार्यकर्ते होते. शास्त्रीजी लहान असतानाच त्यांच्या वडिलांचे निधन झाले. त्यामुळे त्यांचे पालनपोषण त्यांचे आजोबा करत होते.
शास्त्रीजींचे प्राथमिक शिक्षण मुगलसराय येथील गव्हर्नमेंट हायस्कूलमध्ये झाले. त्यानंतर ते वाराणसीच्या काशी विद्यापीठात गेले. तेथे त्यांनी इतिहास आणि राजकारण शास्त्र विषयात पदवी घेतली. काशी विद्यापीठात असताना ते स्वातंत्र्य चळवळीत सक्रिय झाले. त्यांनी महात्मा गांधीजींच्या अहिंसक चळवळीत भाग घेतला.
भारत स्वतंत्र झाल्यानंतर शास्त्रीजींनी राजकारणात प्रवेश केला. ते १९५२ मध्ये उत्तर प्रदेश विधानसभेवर निवडून गेले. त्यानंतर ते उत्तर प्रदेशाचे गृहमंत्री बनले. १९५७ मध्ये त्यांना केंद्रीय मंत्रीमंडळात रेल्वेमंत्री म्हणून नियुक्त करण्यात आले. तेथे त्यांनी रेल्वेच्या विकासासाठी अनेक महत्त्वाची पावले उचलली. त्यांनी रेल्वेच्या आधुनिकीकरणासाठी भरपूर कष्ट घेतले.
१९६४ मध्ये नेहरूंच्या निधनानंतर शास्त्रीजी भारताचे पंतप्रधान झाले. त्यांचा पंतप्रधानपदाचा काळ हा भारताच्या इतिहासातील अत्यंत महत्त्वाचा काळ होता. त्या काळात भारताला पाकिस्तानशी युद्ध करावे लागले. शास्त्रीजींनी या युद्धादरम्यान अत्यंत धैर्य आणि चिकाटी दाखवली. त्यांनी पाकिस्तानच्या आक्रमणाचा यशस्वीपणे प्रतिकार केला.
या युद्धात भारताला विजय मिळाला आणि त्यांनी "जय जवान जय किसान" हा नारा दिला जो त्यांच्या संपूर्ण कार्यकाळात अत्यंत प्रसिद्ध झाला. त्यांनी शेती क्षेत्राच्या विकासासाठी भरपूर काम केले. त्यांनी 'हरित क्रांती'ची सुरुवात केली, ज्यामुळे भारताला अन्नधान्य उत्पादनात स्वयंपूर्ण बनवण्यास मदत झाली.
शास्त्रीजींचे निधन ११ जानेवारी, १९६६ रोजी रशियामधील ताश्कंद येथे झाले. ते तेथे भारत आणि पाकिस्तानचा शांतता करार करण्यासाठी गेले होते. त्यांच्या निधनाने देशाला मोठा धक्का बसला. त्यांना मरणोत्तर भारतरत्न पुरस्काराने सन्मानित करण्यात आले.
शास्त्रीजी एक साधे, प्रामाणिक आणि देशभक्त नेते होते. त्यांचे जीवन अनेकांसाठी प्रेरणादायी होते. त्यांची जयंती हा त्यांचे जीवन आणि कार्याचे स्मरण करण्याचा दिवस आहे.