सावित्रीबाई फुले: स्त्रियांच्या शिक्षणाच्या अग्रणी

3 जानेवारी हा दिवस सावित्रीबाई फुले यांच्या जयंतीचा आहे. त्यांचा जन्म 1831 मध्ये महाराष्ट्रातील सातारा जिल्ह्यातील नायगाव येथे झाला. त्यांचे वडील खंडोजी नाईक आणि आई लक्ष्मीबाई. त्यांचे लहानपण गावीच गेले. त्यांचे शिक्षण फक्त पाचवीपर्यंत झाले होते. पण त्यांचा स्वभावाने शिकण्याची आवड होती. त्या त्यांच्या पतींनी खूप सहाय्य केले. त्यांना वाचताना, लिहिताना बघून अक्षर ओळखायला शिकली. त्यानंतर त्यांनी पतीसोबत शिक्षण, सामाजिक परिवर्तन आणि स्त्री शिक्षणाच्या कार्यात पूर्णतः सहभागी झाल्या. त्यांनी समाजात भेदभाव आणि अन्याय पाहिला आणि तो दूर करण्यासाठी त्यांनी स्वतःला समर्पित केले.

1851 मध्ये सावित्रीबाईंनी महाराष्ट्रातील पहिला मुलींचा शाळा सुरू केली. ही शाळा पुण्यात होती आणि त्याचे नाव "भीडे वाडा" होते. त्यांना त्यांच्या या कामात त्यांचे पती जोतिराव फुले यांचा मोठा पाठींबा होता. त्या काळात मुलींना शिक्षण देणे हा एक क्रांतिकारी विचार होता. पण सावित्रीबाईंनी हे चित्र बदलले आणि त्यांनी मुलींना शिक्षण देणे हा एक अधिकार आहे हे सिद्ध केले. त्यांना समुदायाच्या कडून खूप विरोध झाला, पण त्यांनी त्यांचे काम मागे घेतले नाही.

सावित्रीबाई फुले केवळ शिक्षिकाच नव्हत्या, तर त्या एक सामाजिक कार्यकर्त्या आणि लेखिका देखील होत्या. त्यांनी अस्पृश्यता आणि जातीव्यवस्था विरुद्ध आवाज उठवला. त्यांनी स्त्रियांच्या अधिकारांसाठी लढा दिला आणि त्यांना शिक्षण आणि समानता मिळावी यासाठी काम केले. सावित्रीबाईंनी बालविवाह आणि सतीप्रथा यांसारख्या सामाजिक कुप्रथांविरुद्धही काम केले.

सावित्रीबाई फुले यांचे 10 मार्च 1897 रोजी पुण्यात निधन झाले. पण त्यांच्या कामाचा वारसा आजही चालू आहे. त्यांचे कार्य स्त्रियांच्या शिक्षण आणि अधिकारांसाठी एक प्रेरणा आहे. त्यांना त्यांच्या प्रेरणादायी कार्यासाठी आजही आठवले जाते आणि आदराने स्मरण केले जाते.

• "शिक्षण हे स्वातंत्र्याचे वाटचाल आहे."
• "स्त्रिया पुरुषांपेक्षा कमी नाहीत. त्यांना शिक्षण आणि समानता मिळायला हवी."
• "अस्पृश्यता आणि जातीव्यवस्था ही समाजाच्या प्रगतीला बाधा आणणारी सामाजिक कुप्रथा आहे."