'એક રાષ્ટ્ર, એક ચૂંટણી': શું છે આ ખ્યાલ?

ભારત સરકાર દ્વારા એક એવો પ્રસ્તાવ વિચારણા હેઠળ છે જેને 'એક રાષ્ટ્ર, એક ચૂંટણી' કહેવામાં આવે છે. આ ખ્યાલનો મુખ્ય હેતુ દેશમાં યોજાતી તમામ ચૂંટણીઓને સમયસર યોજવી એ છે, જેથી એક જ દિવસે લોકસભા અને વિધાનસભાની ચૂંટણીઓ યોજાય.
આ ખ્યાલ શા માટે લાવવામાં આવ્યો છે?

ખર્ચ ઘટાડો: સરકાર માને છે કે એકસાથે ચૂંટણી યોજાવાથી ચૂંટણી ખર્ચમાં નોંધપાત્ર ઘટાડો થશે. ચૂંટણી આયોગ અનુસાર, 2019ની લોકસભા ચૂંટણીમાં લગભગ 60,000 કરોડ રૂપિયાનો ખર્ચ થયો હતો.
સમયની બચત: એક જ દિવસે ચૂંટણી યોજાવાથી ચૂંટણી પ્રક્રિયામાં સમય બચશે. અત્યારે લોકસભા અને વિધાનસભાની ચૂંટણીઓ અલગ-અલગ સમયે યોજાય છે, જેના કારણે લાંબા સમય સુધી ચૂંટણીનો માહોલ રહે છે.
નિષ્પક્ષતા અને પારદર્શિતા: સરકારનો દાવો છે કે એકસાથે ચૂંટણી યોજાવાથી ચૂંટણી પ્રક્રિયા વધુ નિષ્પક્ષ અને પારદર્શક બનશે. ચૂંટણી આયોગની દેખરેખમાં બધી ચૂંટણીઓ એકસાથે યોજાશે, જેનાથી કોઈપણ પ્રકારની ગેરરીતિઓ થવાની શક્યતા ઓછી થઈ જશે.
વધુ મતદાન: સરકારનું માનવું છે કે એક જ દિવસે ચૂંટણી યોજાવાથી મતદાન વધશે. જ્યારે લોકોને એક જ દિવસે બંને ચૂંટણીઓમાં મત આપવાની તક મળશે, ત્યારે તેઓ મત આપવા માટે વધુ પ્રેરિત થશે.

આ ખ્યાલના નુકસાન શું છે?

સંસદીય પ્રક્રિયાને ખલેલ: કેટલાક નિષ્ણાતો માને છે કે 'એક રાષ્ટ્ર, એક ચૂંટણી' ખ્યાલ સંસદીય પ્રક્રિયાને ખલેલ પહોંચાડી શકે છે. જો લોકસભા અને વિધાનસભાની ચૂંટણીઓ એકસાથે યોજાશે, તો વિધાનસભાઓને તેમના વિસ્તારના મુદ્દાઓ પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવા માટે પૂરતો સમય નહીં મળશે.
રાજકીય અસ્થિરતા: કેટલાક રાજકીય વિશ્લેષકો ચિંતા વ્યક્ત કરે છે કે જો લોકસભા અને વિધાનસભાની ચૂંટણીઓ એકસાથે યોજાશે, તો રાજકીય અસ્થિરતા વધી શકે છે. જો કેન્દ્ર અને રાજ્ય સરકારોની રચના જુદા જુદા પક્ષો દ્વારા કરવામાં આવશે, તો તેનાથી કેન્દ્ર અને રાજ્ય સરકારો વચ્ચે સંઘર્ષ થઈ શકે છે.

ભવિષ્ય
'એક રાષ્ટ્ર, એક ચૂંટણી' ખ્યાલ હજુ પણ વિચારણા હેઠળ છે. સરકાર આ ખ્યાલને અમલમાં મૂકવા માટે સંસદમાં બિલ લાવશે. જો બિલ પસાર થશે, તો ભારતમાં ચૂંટણી પ્રક્રિયામાં મોટો ફેરફાર થશે.