તુંગભદ્રા ડેમ: દક્ષિણ ભારતના હૃદય સ્થળ પર એક અદ્ભુત જળાશય

તુંગભદ્રા નદીના તટ પર સ્થિત, તુંગભદ્રા ડેમ કર્ણાટક અને આંધ્રપ્રદેશની સરહદ પર એક વિશાળ જળાશય છે. તે દક્ષિણ ભારતના સૌથી મોટા ડેમોમાંનો એક છે અને કૃષિ, પીવાના પાણી અને વીજળી ઉત્પાદન માટે એક મહત્વપૂર્ણ પાણી પુરવઠા તરીકે કામ કરે છે.

डेमની રચના અને ઇતિહાસ

તુંગભદ્રા ડેમનું નિર્માણ 1945 થી 1953 સુધી કરવામાં આવ્યું હતું. તેનો ઉદ્ઘાટન જવાહરલાલ નહેરુએ 4 જુલાઈ, 1953ના રોજ કર્યું હતું. ડેમની ઊંચાઈ 50 મીટર (164 ફૂટ) છે અને તેની લંબાઈ 3,430 મીટર (11,253 ફૂટ) છે. તેમાં લગભગ 135 ટી.એમ.સી. (10,968,000 એકર-ફૂટ) પાણી સંગ્રહવાની ક્ષમતા છે.

કૃષિ માટેના ફાયદા

તુંગભદ્રા ડેમ દક્ષિણ ભારતના ઘણા ખેડૂતો માટે જીવન રેખા છે. તે કર્ણાટક અને આંધ્રપ્રદેશના 3.6 લાખ હેક્ટર (9 લાખ એકર) જમીનને સિંચાઇ આપે છે. ડેમની જળાશય ખેતી માટે જરૂરી પાણી પૂરું પાડે છે, જેના કારણે ખેડૂતો વધુ પાક ઉગાડી શકે છે અને તેમની આવક વધારી શકે છે.

પીવાના પાણી અને વીજળી ઉત્પાદન

કૃષિ ઉપરાંત, તુંગભદ્રા ડેમ દક્ષિણ ભારતના ઘણા શહેરો અને ગામોને પીવાનું પાણી પણ પૂરું પાડે છે. બેલ્લારી, હોસ્પેટ અને હમ્પી જેવા શહેરો ડેમના પાણી પર નિર્ભર છે. ડેમમાં એક હાઇડ્રોઇલેક્ટ્રિક પાવર પ્લાન્ટ પણ છે જે 50 મેગાવોટ વીજળી ઉત્પન્ન કરે છે.

પર્યટન અને મનોરંજન

તુંગભદ્રા ડેમ તેની સુંદરતા માટે પણ જાણીતું છે. તેના વિશાળ જળાશયમાં બોટિંગ, ફિશિંગ અને પક્ષી જોવા જેવી વિવિધ પ્રકારની મનોરંજન પ્રવૃત્તિઓ ઓફર કરવામાં આવે છે. ડેમની આસપાસનો વિસ્તાર પણ પ્રાચીન સ્મારકો અને હરિયાળા જંગલોથી ભરેલો છે, જે તેને પ્રકૃતિ પ્રેમીઓ અને ઇતિહાસ બફ્સ બંને માટે એક લોકપ્રિય ગંતવ્ય બનાવે છે.

સાંસ્કૃતિક અને ઐતિહાસિક મહત્વ

તુંગભદ્રા ડેમનું ન માત્ર આર્થિક અને પર્યાવરણીય મહત્વ છે, પણ તે સાંસ્કૃતિક અને ઐતિહાસિક મહત્વ પણ ધરાવે છે. તેનું નામ તુંગભદ્રા નદી પરથી પડ્યું છે, જે વિજયનગર સામ્રાજ્યના સમયથી એક પવિત્ર નદી માનવામાં આવે છે. નદી અને ડેમ બંને હિંદુ પૌરાણિક કથાઓ અને દંતકથાઓ સાથે સંકળાયેલા છે.

તુંગભદ્રા ડેમ દક્ષિણ ભારતના સૌથી મਹત્વપૂર્ણ જળાશયોમાંનું એક છે. તે કૃષિ, પીવાના પાણી, વીજળી ઉત્પાદન, પર્યટન અને સાંસ્કૃતિક મહત્વ માટે એક મહત્વપૂર્ણ સ્રોત છે. આ વિશાળ માનવ निर्मित માળખું ન માત્ર દક્ષિણ ભારતના લોકોના જીવન પર, પણ આ વિસ્તારના ઇતિહાસ અને સંસ્કૃતિ પર પણ એક અમીટ છાપ છોડી દીધી છે.