రీతీకారీతీక

సాహిత్య సామ్రాజ్యంలో పాత కాలపు రాచరికంలా కొనసాగిన ఏకచ్ఛత్రాధిపత్యం అనుభవించిన మహాకావ్య రచనా సరళి నుంచి విముక్తి పొంది, అవసరాలకు అనుగుణంగా రూపాంతరం చెంది నవయుగ సాహిత్యంలోకి ప్రవేశించిన రాజరిక కుటుంబమే గ్రాంధికం. గ్రాంధికం నుంచి తర్వాతి కాలంలో ప్రజల భాషలోనే సాహిత్యం సృష్టించాలనే ఉద్యమంగా పుట్టుకొచ్చింది వ్యావహారికం.

అప్పటి సాహిత్యకారులు ప్రజలకు సన్నిహితమయ్యారు. తమ సొంత అనుభవాలను, ఆలోచనలను రాశారు. వర్ణనలూ, భావోద్వేగాలూ సహజంగా వ్యక్తమయ్యాయి. అప్పటి వరకు అంటరాని వస్తువగా ఉన్న సాహిత్యం అందరికీ చేరవయ్యింది. అయితే ఈ వ్యావహారిక భాష ఎలా ఉండాలనే విషయంలో సాహిత్యకారుల మధ్య చర్చలు నడిచాయి. సమైక్య భావం కలిగించే దేశభాషలో రాయాలని కొందరు వాదించారు. అది రాష్ట్ర భాషలోనే ఉండాలని మరికొందరు కోరారు.

ఈ చర్చల ఫలితంగా ఒక వైపు దేశభాష, మరొక వైపు రాష్ట్ర భాషను అధికారిక భాషలుగా గుర్తించింది ప్రభుత్వం. అయితే కొంత మంది సాహిత్యకారులు ఈ నిర్ణయాన్ని అంగీకరించలేదు. స్వచ్ఛమైన తెలుగులోనే రాస్తామని ప్రతిజ్ఞ చేశారు. వీరి రచనలను రీతికారం అంటారు. రీతి అంటే విధానం. కవితా కళలోని విధానాలను పాటించే కవిత్వం రీతికారం.

• ప్రతిపాదకులు:

  • విశ్వనాథ సత్యనారాయణ
  • రాయప్రోలు సుబ్బారావు
  • నాగభైరవకోట సుబ్బారావు

• లక్షణాలు:

  • అలంకారాల ప్రాధాన్యత
  • పండిత పదజాలం
  • శాస్త్రీయ నిబంధనల పాటింపు

• ప్రసిద్ధ రచనలు:

  • విశ్వనాథ సత్యనారాయణ రచించిన "వేయి పడగలు"
  • రాయప్రోలు సుబ్బారావు రచించిన "రాధా మధు"
  • నాగభైరవకోట సుబ్బారావు రచించిన "శారద"

రీతికారంపై వ్యతిరేకత కూడా లేకపోలేదు. వ్యావహారిక భాషలోనే సాహిత్యం రావాలని వాదించిన కొందరు రచయితలు రీతికారాన్ని విమర్శించారు. వీరు రీతికారం కేవలం పండితులకే అర్థమయ్యేలా ఉంటుందని, సామాన్య ప్రజలకు దూరమైపోయిందని పేర్కొన్నారు.

ఈ రెండు ప్రధాన విభాగాలతో పాటు, రీతికారం మరియు వ్యావహారికం కలయికగా ఏర్పడిన మరొక సాహిత్య శైలి కూడా అభివృద్ధి చెందుతోంది, దీనిని మధ్యమ మార్గం అంటారు. ఈ శైలి రెండు ప్రపంచాలలోనూ ఉత్తమమైన వాటిని కలపడానికి ప్రయత్నిస్తుంది, స్వచ్ఛమైన ప్రమాణాలను పాటిస్తూనే వ్యావహారిక భాష యొక్క సహజత్వాన్ని కూడా కొంతవరకు కాపాడుతుంది.

క్రమంగా రీతికారుణ్ణి వ్యావహారికవాదులు తమ వైపు తిప్పుకున్నారు. కవులు, రచయితలు గ్రాంధిక వాదంలో నుండి వ్యావహారిక వాదంలోకి మారడం మొదలైంది. అయితే రీతికారం వారిని వదలలేదు. వ్యావహారికంలో అడుగిడగానే సహజంగానే ఆ కళారూపం రీతికారంగా వచ్చేది.

రీతికారం ప్రత్యేకమైన మేళవింపు. రీతి-రసాలు, శబ్దాలంకారం, భావానుభూతి, అనుభవ సత్యం అనేకంగా చిక్కుకొని అల్లుకుపోయిన ఒక ప్రక్రియ. రచనకారుడు ఎలా రచించాలి అనే నిబంధనలు పాటిస్తూనే, తాను అనుభవించిన అనుభూతులను, సామాజిక స్పృహను పాఠకులకు తెలియజేయడమే రీతికారం.

పాత పద్ధతికి, కొత్త పద్ధతికి మధ్య ఒక మధ్యమ మార్గాన్ని సృష్టించి నేటి రూపాన్ని ఇచ్చింది రీతికారం. ఈ పోరాటం இప్పటికీ సాగుతూనే ఉంది. కానీ సాహిత్య చరిత్రలో రీతికారం ఒక ముఖ్యమైన అధ్యాయంగా నిలిచిపోతుంది.