พระพันปีหลวง

ในบรรดานามพระพุทธรูปอันเลื่องชื่อแห่งพระบรมมหาราชวัง สง่างสง่าอยู่กลางหอพระพุทธรัตนสถาน เป็นที่ประดิษฐานพระพันปีหลวง พระพุทธรูปองค์สำคัญอันอัญเชิญมายังพระราชวังชั้นในในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว
พระพันปีหลวงเป็นพระพุทธรูปหล่อด้วยโลหะสำริด ปางมารวิชัย มีขนาดหน้าตักกว้าง 4 ศอก 9 นิ้ว องค์พระประดับด้วยเพชรนิลจินดาเป็นจำนวนมาก ที่พระเกตุมาลาประดับพระมหามงกุฎ ใต้พระเศียรมีพระรัศมีเป็นรูปซุ้มยกยอดเป็นชั้นๆ ตัวพระเศียรเป็นพระสัปตมุข โปร่งแสงสามารถมองทะลุเข้าไปเห็นพระพักตร์ด้านใน
ประวัติความเป็นมาของพระพันปีหลวงนั้นเล่าขานกันว่า แต่เดิมเป็นพระพุทธรูปอันอัญเชิญมาจากวัดพันปี อันตั้งอยู่ทางด้านตะวันตกเฉียงใต้ของพระราชวังชั้นใน ภายหลังในสมัยพระเจ้าบรมโกศ พระองค์ทรงโปรดให้อัญเชิญพระพุทธรูปองค์นี้มาประดิษฐานยังวัดพระศรีรัตนศาสดาราม พร้อมกับพระพุทธรูปสำคัญอีกสององค์ ได้แก่ พระแก้วมรกต และพระพุทธโชติ
ต่อมาพระพันปีหลวงได้ถูกอัญเชิญมาประดิษฐานยังพระราชวังชั้นใน ตั้งแต่รัชกาลพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช โดยโปรดให้อัญเชิญมาประดิษฐานยังพระที่นั่งอัมรินทราภิเษกมหาปราสาท ใต้พระแท่นบุษบกทองคำ ภายในพระที่นั่งไพศาลทักษิณในหมู่พระที่นั่งจักรีมหาปราสาท และได้มีการอัญเชิญมาไว้ยังหอพระพุทธรัตนสถานเมื่อพระราชวังชั้นในได้มีการสร้างเสร็จในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว
ในปัจจุบันพระพันปีหลวงเป็นพระพุทธรูปที่คนทั่วไปไม่สามารถเข้าชมได้ นอกจากพระบรมวงศานุวงศ์ที่ได้รับการอัญเชิญเท่านั้น พระพันปีหลวงจึงเป็นพระพุทธรูปอันทรงคุณค่าและเป็นที่เคารพสักการะแห่งแผ่นดิน