Ayo Mogaji

Iwo ni Ayo Mogaji, ọmọ ilẹ̀ Yorùbá. Mo jẹ́ onímọ̀ àgbà tó ní ìrírì tó pọ̀ nínú ìmọ̀ èdè Yorùbá. Mo ti kọ́ ọ̀pọ̀lọpọ̀ àwọn ọ̀rọ̀ Yorùbá tí mo sì gbàgbọ́ pé mo lè ràn ọ́ lọ́wọ́ láti kọ́ àwọn ọ̀rọ̀ Yorùbá lọ́nà tó rọrùn.

Ní àpilẹ̀kọ yìí, mo máa kọ́ ọ́ ní gbogbo ohun tó ṣe pàtàkì tó o gbọ́dọ̀ mọ̀ nípa àwọn ọ̀rọ̀ Yorùbá. Mo máa kọ́ ọ́ ní ìtàn àwọn ọ̀rọ̀ Yorùbá, oríṣiríṣi àwọn ọ̀rọ̀ Yorùbá, àti bí o ṣe lè lò àwọn ọ̀rọ̀ Yorùbá lọ́nà tí ó tọ́.

Nítorí náà, jẹ́ kí a bẹ̀rẹ!

Ìtàn àwọn ọ̀rọ̀ Yorùbá

Àwọn ọ̀rọ̀ Yorùbá jẹ́ ọ̀kan lára àwọn ọ̀rọ̀ tí ó ní àgbà tó pọ̀ jùlọ ní ilẹ̀ Adúláwọ̀. Ó jẹ́ ọ̀rọ̀ tí ó ní àwọn ohun ìgbàgbọ́ àti àṣà tí ó pọ̀. Ìtàn àwọn ọ̀rọ̀ Yorùbá kọjá ọ̀pọ̀ ọ̀rún ọdún, ó sì gbàgbọ́ pé ó ti bẹ̀rẹ láti ilẹ̀ Númídíà.

Ní ọ̀rún kejì S.K., àwọn ará Númídíà, tí wọn jẹ́ ará ilẹ̀ tí ó wà ní àríwá ilẹ̀ Áfríkà, kọ́ lọ sí ilẹ̀ Yorùbá. Wọn mú ọ̀rọ̀ wọn wá, tí wọn sì fún àwọn ọ̀rọ̀ Yorùbá ní ìmọ̀ àti ìgbàgbọ́ wọn. Láìpẹ́, ọ̀rọ̀ Yorùbá di ọ̀rọ̀ tó gbajúmọ̀ ní ilẹ̀ Yorùbá, tí ó sì di ọ̀rọ̀ ti àwọn ènìyàn tí ó wà ní àríwá ilẹ̀ Áfríkà lò.

Ní ọ̀rún kejì A.D., àwọn ará Arábì wá sí ilẹ̀ Yorùbá. Wọn mú ọ̀rọ̀ wọn pẹ̀lú wọn, tí wọn sì ní ipa ńlá lórí àwọn ọ̀rọ̀ Yorùbá. Wọn kọ́ àwọn ọ̀rọ̀ Yorùbá ní ọ̀pọ̀lọpọ̀ ọ̀rọ̀ àti àṣà, tí ó ṣì wà ní lílò lónìí.

Ní ọ̀rún kẹrìndínlógún, ọ̀rọ̀ Yorùbá di ọ̀rọ̀ tó gbajúmọ̀ ní gbogbo ilẹ̀ Áfríkà. Àwọn onímọ̀ àgbà, àwọn ọ̀rọ̀, àti àwọn olórin Yorùbá kọ́ ọ̀rọ̀ Yorùbá sí gbogbo àgbáyé. Lónìí, ọ̀rọ̀ Yorùbá jẹ́ ọ̀rọ̀ tí ó gbajúmọ̀ ní ilẹ̀ Yorùbá, ní orílẹ̀-èdè Nàìjíríà, àti ní gbogbo ilẹ̀ Áfríkà.

Oríṣiríṣi àwọn ọ̀rọ̀ Yorùbá

Ó wà ní ọ̀pọ̀lọpọ̀ oríṣiríṣi àwọn ọ̀rọ̀ Yorùbá. Oríṣiríṣi àwọn ọ̀rọ̀ Yorùbá wọ̀nyí ní àwọn ìtumọ̀ àti àwọn ìgbàgbọ́ tí ó yàtọ̀.

Àwọn ọ̀rọ̀ Yorùbá tí ó jẹ́ ọ̀rọ̀ àgbà

Àwọn ọ̀rọ̀ Yorùbá tí ó jẹ́ ọ̀rọ̀ àgbà jẹ́ àwọn ọ̀rọ̀ tí ó ti wà láti ìgbà àná. Wọn jẹ́ àwọn ọ̀rọ̀ tí ó ní àwọn ìtumọ̀ tí ó pọ̀, tí àwọn ọ̀rọ̀ míràn kò lè ṣàlàyé.
Àwọn àpẹẹrẹ àwọn ọ̀rọ̀ Yorùbá tí ó jẹ́ ọ̀rọ̀ àgbà ní:

Àwọn ọ̀rọ̀ Yorùbá tí ó jẹ́ ọ̀rọ̀ míràn

Àwọn ọ̀rọ̀ Yorùbá tí ó jẹ́ ọ̀rọ̀ míràn jẹ́ àwọn ọ̀rọ̀ tí ó ṣẹ̀ṣẹ̀ kọ́. Wọn jẹ́ àwọn ọ̀rọ̀ tí ó ní àwọn ìtumọ̀ tí ó rọrùn, tí àwọn ọ̀rọ̀ míràn lè ṣàlàyé.
Àwọn àpẹẹrẹ àwọn ọ̀rọ̀ Yorùbá tí ó jẹ́ ọ̀rọ̀ míràn ní:

Àwọn ọ̀rọ̀ Yorùbá tí ó jẹ́ ọ̀rọ̀ àgbà àti ọ̀rọ̀ míràn

Àwọn ọ̀rọ̀ Yorùbá tí ó jẹ́ ọ̀rọ̀ àgbà àti ọ̀rọ̀ míràn jẹ́ àwọn ọ̀rọ̀ tí ó jẹ́ àpẹrẹ àwọn ọ̀rọ̀ àgbà àti àwọn ọ̀rọ̀ míràn. Wọn jẹ́ àwọn ọ̀rọ̀ tí ó ní àwọn ìtumọ̀ tí ó pọ̀, ṣùgbọ́n tí àwọn ọ̀rọ̀ míràn lè ṣàlàyé.
Àwọn àpẹẹrẹ àwọn ọ̀rọ̀ Yorùbá tí ó jẹ́ ọ̀rọ̀ àgbà àti ọ̀rọ̀ míràn ní:

Bí o ṣe lè lò àwọn ọ̀rọ̀ Yorùbá lọ́nà tí ó tọ́

Lọ́nà tí ó tọ́ láti lò àwọn ọ̀rọ̀ Yorùbá jẹ́ nípa kíkà àti gbígbọ́ tí àwọn ará