Bẹẹ̀rù Ṣí fún Ìlú Òrùn Taiwan Láti Ìgbà Ṣíṣe Ìkẹ̀rẹ̀ Ọ̀gágun Ṣáínà?

Ìgbà kan nígbà tí ẹ̀rọ ayọ́kẹ́lẹ́ Àríwá Kòríà tí ń gbé bọ̀mbu ẹ̀yà nyúkílía ṣí dá ojú Ìlú Òrùn Taiwan, àkòrí àgbáyé gbogbo yí pátá, àní bí èyí kò tó, àmì àgbàlá àgbáyé gbogbo náà ṣí kọ̀ṣẹ̀. Ìṣẹ̀lẹ̀ wọ̀nyí tún mú kí ọ̀pọ̀lọpọ̀ ènìyàn ní ẹ̀rù báyìí nitori tí ọ̀ràn yìí bá ti kọ́kọ́ bẹ̀rè, kò sí ẹnikẹ́ni tí ó mọ bí ó ṣe máa ṣe àpéjúwe rẹ̀ lọ́rẹ̀. Àmọ́ ṣáájú kí gbogbo ọ̀ràn yi ó tó bàjẹ́, ẹ̀rọ ayọ́kẹ́lẹ́ náà ni ẹ̀rọ Òrùn Taiwan gbé sárá sé ẹ̀yìn ọ̀run.

Èyí ni ọ̀ràn tó ti ṣẹ̀lẹ̀ ní ọ̀pọ̀lọpọ̀ sáà, ṣùgbọ́n ẹgbẹ́ òṣìṣẹ́ Ìlú Òrùn Taiwan ti mú ọ̀ràn yìí gbé wá sára fún ètò àgbáyé kí ọ̀rọ̀ náà kéré ju bí a ti mọ

"Ó ti di ohun ìjọba Ṣáínà láti ń ṣe bí wọ́n ti ń fẹ́ ṣe láìfi agbára ìjọba kankan tó wà láyè, ṣùgbọ́n ọ̀ràn yìí ò tún dun Taiwan mọ́," ni Lien Chan, tó jẹ́ ẹgbẹ́ òṣìṣẹ́ tó ga jùlọ ní Ìlú Òrùn Taiwan sọ nígbà tí ń sọ̀rọ̀ ní Ìpàdé Àgbà Ògbò fún Àjọ Ìpàdé Àgbáyé ní Munich.

Ó tún sọ pé: "Àwọn Ṣáínà ń ṣàtakò àgbà àwọn ènìyàn Taiwan láti mú àwùjọ àti ọ̀rọ̀ àgbà wọn kún fún àtinúdá àní àti fún àwọn ohun ìní wọn, nípa lílọ́ ọ̀rọ̀ sí ìṣẹ̀lẹ̀ tó ṣẹ̀lẹ̀ ní Ọ̀rùn Kòríà lẹ́hịn-ẹ̀hìn rẹ̀."

"Èyí jẹ́ ọ̀ràn tó ń fa ìṣọ̀tá tí kò nì yè, àti pé ọ̀ràn yìí lè di ewu tó ga tóbi jùlọ fún àgbà àyíká wa," ni Toru Yoshida, tí ó jẹ́ onímọ̀ àti olùkọ́ ilẹ̀ Yorùbá ní Ilé Ẹ̀kọ́ Gíga Tokyo sọ.

Ìgbàgbọ́ èyí tó ga jùlọ ni pé Ìlú Òrùn Taiwan kò ní ti fún Ṣáínà lára, ṣùgbọ́n Ṣáínà gbà gbọ́ pé Ìlú Òrùn Taiwan jẹ́ ilẹ̀ tiwọn.

• Nígbà ogun àgbáyé kejì, láti ọdún 1937 sí 1945, Ṣáínà ni Ìlú Òrùn Taiwan dàgbà sí.
• Lẹ́hìn ogun náà, Taiwan di ilẹ̀ àwọn àgbà òṣìṣẹ́ Kọ́míníṣ̀ì Àríwá Kòríà àti pé ó ti jẹ́ ilẹ̀ tí kò ní àṣẹ ara ẹni láti ọdún 1949 wá.
• Ní ẹgbẹ́ òdìkejì, Ìlú Òrùn Taiwan gbàgbọ́ wípé ó jẹ́ orílẹ̀-èdè tí kò ní àṣẹ ara ẹni sílẹ̀ Kọ́míníṣ̀ì Ṣáínà.

Ìdàgbàsókè wọ̀nyí ti mú kí àṣejùwà sílẹ̀ tó sì fa àwọn àjọṣepọ̀ àti àtakò tó kọ́kọ́ bẹ̀rẹ̀ láàrín Ṣáínà àti Ìlú Òrùn Taiwan.

"Ọ̀rọ̀ ni pé, ọ̀ràn Taiwan ni ọ̀rọ̀ ìlọ́pọ̀ tí kò ní ìdájú kankan," ni Richard Bush, tó jẹ́ ọ̀kan lára àwọn olùgbàjá ọ̀rọ̀ tó gbajúmọ̀, tó sì jẹ́ olùṣọ̀rọ̀ tẹ́lẹ̀ ní àjọ Brookings Institution sọ.

"Kò ṣeé ṣe fún Èṣù Kọ́míníṣ̀ì pé wọn máa fi Ìlú Òrùn Taiwan sílẹ̀, ṣùgbọ́n nígbà náà ni o, ẹ̀kọ́ àwọn ilẹ̀ Yorùbá ni pé: 'Tí kò bá ní'ni, á jẹ́ ẹni o bọ̀'," ni ó tún sọ.

"Èmi gbàgbọ́ pé Ṣáínà ti ṣe àgbàyanu nínú ọ̀ràn yìí," ni Anne-Marie Brady, tó jẹ́ olùkọ́ ọ̀rọ̀ àgbáyé ní Ilé Ẹ̀kọ́ Gíga Massey ní New Zealand sọ.

"Kò sí àkókò tó dáa jù ti èyí lọ fún Ṣáínà pé wọn máa fi àgbà Taiwan ṣẹ̀dá," ni ó tún sọ.

Àmọ́ ṣáájú kí ọ̀rọ̀ yìí ó tó máa lọ síbẹ̀, ó yẹ ká tún kọ̀wé sí ètò àgbáyé láti mọ́ àbájáde ọ̀rọ̀ yìí fún àgbà ayé lọ́ṣùwọ̀n.

"A gbọ́dọ̀ gbé wí pé ọ̀ràn Taiwan jẹ́ ọ̀ràn tó wà lórí àgbà ayé, ó sì tún ṣe pàtàkì fún ìgbésí ayé àtinúdá àwọn ènìyàn wúyìnní," ni Yoshida sọ.

"Èrò mi ni pé, ó yẹ ká máa gba Ìlú Òrùn Taiwan nílò láti máa gbàṣẹ ara ẹni, a gbọ́dọ̀ sì tún gbé wí pé àṣẹ ara ẹni náà yẹ kí ó máa ṣẹ̀ṣẹ̀ lọ àti pé ó yẹ kí ó jẹ́ òpin àtinúdá àwọn ènìyàn Taiwan kọ́ lọ́kọ̀ọ̀kan," ni ó tún sọ.

"Ìdílé Ọ̀rọ̀ Àgbáyé gbọ́dọ̀ máa ṣiṣẹ́ pọ̀ láti rí i pé a dẹ́kun lílọ́ sí ogun," ni Bush sọ.

"Èrò mi ni pé, a gbọ́dọ̀ máa bá