Black

निरोप म्हणजे काय ? काळा रंग म्हणजे नेमकं काय ? हे रंग म्हणजे काय ? रंग कोणाला म्हणतात ? याचे अजून थोडक्यात, सोप्या भाषेत सांगायचे तर रंग म्हणजे काळोखात न दिसणारे प्रकाशाचे ते रूप आहे. आपल्या डोळ्यांत असलेल्या पेशी त्या-त्या रंगाच्या प्रकाशाचा अंदाज घेऊन त्या रंगाचे भान निर्माण करतात. रंग म्हणजे एक धारणा आहे. रंग म्हणजे काय याचा अभ्यास करणारा मनुकाच्या शरीराचा आणि मनाचा अभ्यास करणारा कळीचा भाग आहे.
रंगाची निर्मिती दोन महत्त्वाच्या विभागांमध्ये होते. पहिला भाग आहे प्रकाश स्त्रोत. रंग दिसण्यासाठी प्रकाश अपरिहार्य आहे. प्रकाश म्हणजे एखाद्या वस्तूमधून किंवा सजीवांमधून उत्सर्जित होणारे किंवा सजीवांकडून प्रतिबिंबित होणारे परमाणू किंवा आयनमधून उत्सर्जित होणारी आणि सातत्याने प्रवास करणारी उर्जा किंवा लहरी. प्रकाशामध्ये वेगवेगळ्या रंगाच्या लहरी किंवा ऊर्जा असते आणि वेगवेगळ्या लांबी आणि प्रमाणाची असते. या लहरी एखाद्या वस्तूस आदळल्यावर वस्तू त्या लहरीचा काही भाग शोषून घेते आणि उरलेला भाग प्रतिबिंबित करते किंवा परावर्तित करते. आता वस्तूने प्रतिबिंबित किंवा परावर्तित केलेला प्रकाश आपल्या डोळ्यांना पोहोचतो.
आपल्या डोळ्यांच्या पडद्यावर असलेल्या एखाद्या वस्तूमधून किंवा सजीवांकडून प्रत्यक्ष किंवा परावर्तित प्रकाश पडल्यावर तेथे प्रतिमा तयार होते. ही प्रतिमा मग प्रकाश संवेदनशील पेशी किंवा रेटिनल पेशीमध्ये जाते. आपल्या डोळ्यातील रेटिनावर दोन प्रकारच्या प्रकाश संवेदनशील पेशी असतात. एक आहे छडी सदृश्य पेशी तर दुसरी आहे शंकू सदृश्य पेशी. छडी सदृश्य पेशी प्रकाशाच्या तीव्रतेला प्रतिसाद देण्यासाठी असते तर शंकू सदृश्य पेशी प्रकाशाच्या रंगाला प्रतिसाद देण्यासाठी असतात. ज्यात तीन प्रकारच्या शंकू पेशी असतात, लाल-हिरवी, निळी-हिरवी आणि पिवळी-निळी. जेव्हा वस्तूमधून प्रतिबिंबित होणारा प्रकाश डोळ्यांच्या रेटिनावर पडतो तेव्हा शंकू पेशी प्रकाशाच्या रंगाला प्रतिसाद देतात आणि रंगाचा अंदाज घेतात. रंगाचा अंदाज घेतल्यावर तो सिग्नल डोळ्यांमधून मेंदूकडे जातो. मेंदू त्या सिग्नलचा अर्थ लावतो आणि त्या रंगाची धारणा निर्माण करून आपल्याला दिसूतो.
रंगाची निर्मिती ही एक अतिशय गुंतागुंतीची प्रक्रिया असून त्यामध्ये प्रकाश, प्रकाश स्त्रोत, रेटिनावर असणाऱ्या शंकू पेशी आणि मेंदूचाही मोठा वाटा असतो.