Brat

Is é an cúpla focal is minic a chloisim freisin. Ach an bhfuil ciall agat cad atá i gceist acu?
Tá sé in úsáid ag an gcéad glúin e ag glúnta óga araon. Tá sé in úsáid ag mháithreacha agus ag daoine fásta, ag deartháireacha agus ag deirfiúracha, ag cairde agus ag daoine nach bhfuil aithne orainn orthu. Céard é an chiall i ndáiríre a bhaineann leis an bhfocal "brat"?
Go minic, nuair a dhéantar an focal "brat" a úsáid, is éard a thagann chun cinn ná rud éigin diúltach. Ach níl sé chomh soiléir agus sin i gcónaí. Mar shampla, is minic a thugann daoine "brat" ar leanbh a bhfuil sé crua orthu a choinneáil nó a bhfuil sé ag ithe orthu. Ach níl sé soiléir ar rud diúltach atá sa bhfocal sin nó ar rud a thaispeánann náire ar an bpáiste.
Go deimhin, tá bríonna éagsúla ag an bhfocal "brat" ag brath ar an gcomhthéacs ina n-úsáidtear é. Ní gá go mbeadh sé ina fhocal diúltach i gcónaí. Mar shampla, is minic a dtugtar "brat" ar bhean óg a bhfuil sí slachtmhar nó a bhfuil sí spraíúil. I gcás den sórt sin, tá brí dearfach leis an bhfocal "brat".
Mar sin, céard é an chiall i ndáiríre a bhaineann leis an bhfocal "brat"?
Is deacair a rá go cruinn. Ach is féidir linn a rá go bhfuil bríonna éagsúla ag an bhfocal ag brath ar an gcomhthéacs ina n-úsáidtear é. Ní gá go mbeadh sé ina fhocal diúltach i gcónaí. Ach ní gá go mbeadh sé ina fhocal dearfach i gcónaí ach amháin. Is é an chiall i ndáiríre a bhaineann leis an bhfocal "brat" rud éigin a dhéanann muidne féin de.

Ní féidir a shéanadh go bhfuil brí díreach ag an bhfocal "brat". Go bunúsach, tá sé ag tagairt do pháiste nó do dhuine óg a bhfuil iompar dona air. Ach tá bríonna eile ag an bhfocal fosta ag brath ar an gcomhthéacs ina n-úsáidtear é. Mar shampla, is féidir leis a bheith ag tagairt do dhuine atá lag nó atá buartha. Is féidir leis a bheith ag tagairt do dhuine atá áibhéalach nó atá neamhurchóideach. Is féidir leis a bheith ag tagairt do dhuine atá aimsirtha nó atá díreach ann. Is brí leathan é "brat", agus is féidir é a úsáid i go leor bealaí éagsúla.

Tá an focal "brat" ann le céadta bliain, agus tá sé athraithe go mór i gcaitheamh na n-uaire sin. Sa tús, tagairt a bhí ann do pháiste a bhí gan a thuismitheoirí. Ach le himeacht ama, tháinig leathnú ar an bhrí, agus anois is féidir leis a bheith ag tagairt do dhuine ar bith a bhfuil iompar dona air. Is focal láidir é "brat", agus is féidir é a úsáid le daoine a ghortú. Ach is féidir é a úsáid freisin chun daoine a chur in iúl go bhfuil siad ag déanamh iompair dona. Is focal ilghnéitheach é "brat", agus is féidir é a úsáid i go leor bealaí éagsúla.

Agus tá an fhocal "brat" mar chuid de theanga agus de chultúr na hÉireann le céadta bliain. Tá sé in úsáid i gcanúintí na hÉireann, agus tá sé díorthaithe ó seanfhocal Gaeilge. Tá sé in úsáid i litríocht na hÉireann ó ré na nGael le ré na nua-aimsire. Agus tá sé in úsáid i bhfocail agus i bhfocalchlár na Gaeilge an lae inniu. Is é an fhocal "brat" cuid de theanga na hÉireann agus cuid de chultúr na hÉireann. Tá sé ann le fada, agus beidh sé ann ar feadh i bhfad eile fós.