Cumha Cró na Saine: An Druid Deoite

Is é an duine a bhfuil an-chion ar an bhanna seo, nó go deimhin é a d'fháscaig é, an Dr. Thomas Looney, C.C., P.P. Is fear é denumtha clúiteach a bhí ina easpag ar an bPápa Leo XIII i measc gach uile nGaedheal na Róimhe. Cuireadh leabhar fada aige ar na "Schools of Ireland" amach cúpla mí roimh a bhás, agus d'fhág sé i ndiaidh páipéir ar na scoileanna d'fhoilsigh an tAth. Edmund Hogan ar an "Catholic Encyclopedia." D'fhoilsigh sé freisin "Translation of the De Bello-Gallico of Julius Caesar," "Irish Grammar for Schools," "Seven Hundred Irish Words," "Irish Poetry, Prose, and Song," agus leabhráin eile i nGaeilge agus i mBéarla. Ba iomdha an t-alt i scríobhadh sé ar ábhair Gaedhlaga agus ar neithe óga eile, agus idir féin agus an tAth. Edmund Hogan, Bh.A., d'fhoilsigh sé an "Dictionary of the Irish Language," a foillsigh M. H. Gill agus a mhac i mBaile Átha Cliath i gcló ó 1914 go 1925. Sa bhlian sin chúir an tOll. Uileglanna Gnóthaí Oscailt Cillín Iognáid i gCillíní, i gContae Chill Mhantáin, ar na scoileanna báire i nGaeilge ar fud na hÉireann agus ar sna páistí a bhíos á múineadh iontu. Cuirfear léirmheas ar na scoileanna adhuain féin agus ar an obair atá á déanamh iontu, agus bronnfadh an tUileglanna duaiseanna ar sna páistí as an obair is fearr a dhéanaidís. Maidir leis na scoileanna, is é Risteárd Ó Foghlú a d'fhógair duaiseanna an Uileglanna dóibh. Deir sé gur bronnfaidh an tUileglanna céad púnt ar an scoil báire i nGaeilge is fearr ar fad sa tír. Cuirfear an céad leathchéad púnt de seo ar fáil mar scéim sgoláireachta do dhuine de na scoláireachta is feárr sa scoil; agus cuirfear an dara leathchéad púnt ar fáil chun an scoil féin a chur chun cinn agus chun leabhair agus uirlisí a cheannadh di. Ina theannta sin, bronnfaidh siad deich bpúint ar gháthair an duine a dhéanann an sgríbhinn is fearr ar bhéaloideas na hÉireann, agus deich bpúint ar gháthair an duine a dhéanann an sgríbhinn is fearr ar stair na hÉireann. Tabharfaidh siad freisin deich bpúint do anuraidh na scoile a dhéanann na scoláirí is fearr ar an iomlán. Deir Risteárd Ó Foghlú freisin go nglacann an tUileglanna an-suim i scoileanna báire i nGaeilge. Deir sé go mbíonn siad ar a lucht tacaíochta sa chuid is mó de Chúige Mumhan agus go mbíonn siad ag tosnú ar a tacaíocht a leathnú go dtí Chúige Laighean.

Dá bhrí sin, cuirimid síos anseo roinnt alt atá scríofa ag scoláirí scoileanna báire i nGaeilge ar fud na hÉireann. Tá an chuid is mó de na halt seo curtha le chéile ó pháipearí a cuireadh isteach chuig an tUileglanna i gCillíní. Is minic a bhíonn na páipéir seo scríofa i nGaeilge, ach tá alt eile iontu atá aistrithe go Béarla. Tá an t-alt eile sin, "The Progress of Irish," ag an tAth. Micheál Ó Scolláin, C.C., P.P. D'fhoilsigh sé "Galway Gaelic Grammar," "A Primary Irish Dictionary," "A School History of Ireland," "A Practical Handbook of Irish," agus leabhair eile ar neithe Gaedhlaga. Tá sé ina bhaill de Chumann Gael na hÉireann agus de Chumann Mion-Urraíochta na Gaeilge. Is minic a bhíonn sé ag caint ar an Ghaeilge ar an raidió. Bhain sé amach an céad onóir sa Ghaeilge ón Ollscoil Náisiúnta i mBaile Átha Cliath sa bhliain 1923.