Edward Johnston: Athair Litreachas na hÉireann

I réimse na litríochta agus na cultúir na hÉireann, tá áit ar leith ag fear darbh ainm Edward Johnston. Mar scríbhneoir, eagarthóir agus daoine eolaíochta, chuaigh a chuid saothar faoi láimh go mór ar fhorbairt na litríochta agus na teanga Gaeilge.

A Luathshaol agus a Oideachas

Rugadh Edward Johnston i mBaile Átha Cliath sa bhliain 1872. Tháinig sé ó theaghlach Protastúnach Sasanach, ach d'fhás sé aníos le meas mór ar an nGaeilge agus ar chultúr na hÉireann.

Fuair Johnston oideachas den scoth i mBaile Átha Cliath agus i gColáiste na Tríonóide, áit ar léigh sé Stair agus Filíocht. I ndiaidh dó céim a bhaint amach, chuaigh sé ar aghaidh chun staidéar a dhéanamh ar an nGearmáinis agus ar an Fhraincis.

A Ghairme Scríbhneoireachta

Thosaigh Johnston a ghairm scríbhneoireachta sa bhliain 1893, ag scríobh dánta agus gearrscéalta don iris an Claidheamh Soluis. Bhunaigh sé an iris An Claidheamh Soluis i gcomhar le Pádraig Pearse agus Eoin MacNeill. Bhí sé mar eagarthóir ar an iris go dtí an bhliain 1909.

Bhí Johnston ar cheann de na chéad scríbhneoirí Éireannacha a scríobh go héifeachtúil i nGaeilge. Bhí sé ar dhuine de na bunaitheoirí an Ghluaiseacht Aislingí a bhí ag iarraidh an cultúr agus an teanga Gaeilge a athbheochan.

A Chuid Saothar is Iomráití

Tá Johnston i measc na scríbhneoirí Gaeilge is cáiliúla agus is mó a léitear. Mar shampla, tá an chnuasach gearrscéalta Ceol an Chláirsig (1906) ar cheann dá shaothair is iomráití.

An tOileánach (1929) is úrscéal eile le Johnston a fuair moladh mór. Tá sé suite i nOileán Árainn Mhór agus tá sé ag insint scéal fear a laethanta a chaitheamh ag iarraidh maireachtáil as an bhfarraige.

A Shaothair Eagarthóireachta

Ba eagarthóir an-éifeachtúil freisin é Johnston. Bhí sé mar eagarthóir ar an iris Irisleabhar na Gaedhilge (1899-1907), agus ar an iris The Irish Review (1911-1914).

Chomh maith leis sin, eagair sé bailiúcháin de dhánta agus de shaothair eile Gaeilge, lena n-áirítear an bailiúchán cáiliúil The Book of Irish Verse (1914).

A Thionchar ar an nGaeilge

Bhí tionchar mhór ag obair Johnston ar fhorbairt na Gaeilge mar theanga liteartha. Rinne sé an teanga níos inrochtana agus níos úsáidte do scríbhneoirí agus do léitheoirí araon.

Tá an obair a rinne Johnston mar scríbhneoir, eagarthóir agus daoine eolaíochta fós agspreagadh glúnta nua de scríbhneoirí Gaeilge inniu.

Críoch

Sa lá atá inniu ann, cuimhnítear ar Edward Johnston le meas agus le urraim mar athair litreachas na hÉireann. Bhí sé ina chosantóir díocasach don Ghaeilge agus don chultúr Gaeilge, agus tá a chuid saothar fós ag léamh agus ag mealladh léitheoirí inniu.