Ghana

Gana, orilẹ̀-èdè tó wà ni ìwọ̀-ọ̀rùn ilẹ̀ Adúláwọ̀, jẹ́ ọ̀kan lára àwọn orílẹ̀-èdè tó ṣàgbà tí ó ní ìtàn tó jẹ́ ọlọ́rọ̀ pẹ̀lú ọ̀rọ̀-ìtàn àgbà, gbogbo wọ́n yìí sì ti kọ́ àkọ́lé àgbà àti àṣà orílẹ̀-èdè náà.

Ilu Gana jẹ́ ibùgbé fún àwọn ẹ̀yà àgbà tí ó tóbi pupọ̀, pẹ̀lú àwọn Akan, Ewe, Ga, àti Dagbani, kọ̀ọ̀kan ní ẹ̀sìn àgbà tí ó yàtọ̀ àti àṣà àgbà. Àwọn ẹ̀sìn àgbà wọ̀nyí ti ní ipa gbogbo nkan lórí àwọn ojúṣe olóṣèlú, àwọn ìwà ọ̀rọ̀, àti àwọn ìṣe àkókò gbogbo àti àwọn àgbà tí wọ́n ti tún ṣe àtúnṣe àwọn àṣà àgbà tí ó jẹ́ ọ̀rọ̀-ìtàn.

Àwọn àgbà tó kọ́kọ́ wà ni Gana ti jẹ́ apá pàtàkì àgbà àti ìtàn orílẹ̀-èdè náà. Ní àwọn ibi kan, àgbà ni ó jẹ́ olùdarí àwọn ìjọba àgbà, tí wọ́n ti kọ́ àwọn ìlànà àti àṣà orílẹ̀-èdè náà. Ní àwọn ibi mìíràn, àgbà jẹ́ àwọn olùgbàgbọ́ tó ṣàṣẹ́ nígbàtí wọ́n bá fara gbogbo agbára àti ọ̀rọ̀ sàn.

Lónìí, àwọn àgbà ṣì máa ṣe ipa pàtàkì nínú àwọn ìgbésí àìgbà àti àṣà àgbà Gana. Àwọn àgbà tí wọ́n jẹ́ olùṣiran àti onímọ̀ ṣe ìdájọ́ nípa àwọn ọ̀ràn tí ó le máa fara gbogbo ètò ìjọba sí àwọn àṣà àgbà àti àwọn ìgbàgbọ́. Àwọn àgbà tún ṣe ìgbòkànlẹ̀ fún àwọn pàtàkì ọ̀rọ̀ àgbà, gẹ́gẹ́ bí ìgbéyàwó, ikú, àti àwọn ìbùgbé mìíràn tí ó jẹ́ ọ̀rọ̀-ìtàn.

Ìtàn àgbà tó jinlẹ̀ tó ti wa ni Gana jẹ́ àpẹ́rẹ àgbà àti àṣà àgbà tó jẹ́ ọ̀rọ̀-ìtàn tó ti kọ́ àkọ́lé àgbà orílẹ̀-èdè náà. Àgbà jẹ́ apá pàtàkì àgbà àti ìtàn Gana, àwọn àgbà sì ṣì máa ṣe ipa pàtàkì nínú àwọn ìgbésí àìgbà àti àṣà àgbà Gana lónìí.