Nhắc đến Nguyễn Văn Yên, người ta thường nghĩ ngay đến một nhà sử học lỗi lạc, một "người khổng lồ" trong làng sử Việt. Ông đã cống hiến cả cuộc đời mình để khám phá, chắp nối những mảnh ghép của lịch sử nước nhà, đưa đến cho chúng ta một bức tranh toàn cảnh chân thực và sống động về quá khứ.
Nguyễn Văn Yên sinh ngày 21 tháng 12 năm 1913, tại làng Vũ Đoài, huyện Bình Lục, Hà Nam. Cha ông mất sớm, mẹ ông tần tảo nuôi con trong cảnh nghèo khó. Dù còn nhỏ nhưng Nguyễn Văn Yên đã bộc lộ niềm đam mê với lịch sử. Ông thường trốn học, đến thư viện làng để đọc sách về các anh hùng dân tộc, các sự kiện lịch sử.
Sau khi tốt nghiệp phổ thông, Nguyễn Văn Yên vào học tại Trường Cao đẳng Sư phạm Hà Nội. Tại đây, ông được tiếp xúc với những giáo sư danh tiếng, những người đã truyền cảm hứng và định hướng con đường nghiên cứu lịch sử của ông.
Năm 1939, Nguyễn Văn Yên tốt nghiệp ra trường và bắt đầu sự nghiệp giảng dạy. Bên cạnh công việc chính, ông vẫn dành thời gian nghiên cứu, viết bài đăng trên các tạp chí lịch sử. Những bài viết của ông gây được sự chú ý của giới chuyên môn, đưa ông đến với con đường nghiên cứu lịch sử học.
Nguyễn Văn Yên có một sự nghiệp nghiên cứu đồ sộ với nhiều công trình có giá trị. Trong số đó, tiêu biểu nhất phải kể đến:
Những công trình này là những bộ sử đồ sộ, công phu, cung cấp một khối lượng tri thức khổng lồ về lịch sử Việt Nam từ thời cổ đại đến cận đại. Chúng đã trở thành tài liệu tham khảo quý giá cho các nhà nghiên cứu lịch sử, học sinh, sinh viên và đông đảo bạn đọc.
Nguyễn Văn Yên được biết đến không chỉ là một nhà sử học lỗi lạc mà còn là một tấm gương về sự tận tụy với nghề. Ông luôn trăn trở về những vấn đề lịch sử còn chưa được giải đáp, luôn tìm kiếm những tư liệu mới để làm sáng tỏ lịch sử. Ông dành cả cuộc đời mình để nghiên cứu, viết sách, đào tạo học trò.
Niềm đam mê lịch sử của Nguyễn Văn Yên không chỉ dừng lại ở những công trình nghiên cứu mà còn lan tỏa đến cả những người xung quanh. Ông đã truyền cảm hứng cho nhiều thế hệ học trò, khơi dậy trong họ tình yêu lịch sử và khát vọng khám phá quá khứ của dân tộc.
Ngày 1 tháng 12 năm 1997, Nguyễn Văn Yên qua đời, để lại một di sản vô giá cho hậu thế. Những công trình nghiên cứu của ông là nguồn tri thức quý báu, giúp chúng ta hiểu rõ hơn về lịch sử oai hùng của cha ông. Ông xứng đáng là "người khổng lồ" trong làng sử Việt, người đã góp phần to lớn vào sự phát triển của nền sử học nước nhà.
Tên tuổi và sự nghiệp của Nguyễn Văn Yên sẽ mãi được khắc ghi trong lịch sử sử học Việt Nam. Chúng ta luôn biết ơn những đóng góp to lớn của ông, người đã dành cả cuộc đời mình để khám phá và lưu giữ quá khứ của dân tộc.
Xin trích dẫn một câu nói nổi tiếng của Nguyễn Văn Yên:
"Lịch sử là nhịp cầu nối giữa quá khứ, hiện tại và tương lai. Để xây dựng một tương lai tốt đẹp, chúng ta cần phải hiểu rõ quá khứ."
Tác giả: Nguyễn Việt Trân