Orilẹ-ede Yoruba

Yoruba jẹ́ ọ̀rọ̀ àgbà, tí ó tóbi jùlọ nínú àwọn oríṣiríṣi èdè tí àwọn ará ilẹ̀ Áfríkà ń sọ. Ó jẹ́ ọ̀rọ̀ tí àwọn ènìyàn mílíọ̀nù mẹ́rìnlélọ́gbọ̀n ń sọ ní orílẹ̀-èdè Nàìjíríà, Bẹ̀nín, àti Tógò. Yoruba jẹ́ ọ̀rọ̀ tí ó ní ọ̀rọ̀ ọ̀rọ̀ tí ó kún fún àṣà àti ìtàn, ó sì jẹ́ ọ̀rọ̀ tí ó ṣọ̀tọ̀ fún fífi hàn ìran àti ìgbàgbọ́ àwọn ènìyàn tí ń sọ ọ́.

Ọ̀rọ̀ Yoruba ni ó jẹ́ ọ̀rọ̀ àgbà jùlọ nínú àwọn ẹ̀dà èdè tí a ń sọ ní orílẹ̀-èdè Nàìjíríà, ó sì jẹ́ ọ̀rọ̀ tí ó gbòòrò sí àgbègbè tí ó tóbi jùlọ. Ó ní ẹ̀dà èdè mẹ́tà tí ó pọ̀ julọ, tí wọ́n jẹ́: Yoruba ilẹ̀-Olóògbò, Yoruba ilẹ̀-Èkìtì, àti Yoruba ilẹ̀-Oyó. Ẹ̀dà mẹ́tà yìí sì tún ní ọ̀rọ̀ àgbà mẹ́tà míràn tí ó kún fún àwọn ọ̀rọ̀ àgbà míràn tí ó tún jẹ́ ti àwọn àgbègbè míràn.

Ọ̀rọ̀ Yoruba jẹ́ ọ̀rọ̀ tí ó jẹ́ ti àgbà, tí ó sì jẹ́ ti ẹ̀yà. Ó jẹ́ ọ̀rọ̀ tí ó ní ọ̀rọ̀ ọ̀rọ̀ tí ó kún fún àṣà àti ìtàn, ó sì jẹ́ ọ̀rọ̀ tí ó ṣọ̀tọ̀ fún fífi hàn ìran àti ìgbàgbọ́ àwọn ènìyàn tí ń sọ ọ́. Yoruba jẹ́ ọ̀rọ̀ tí ó ní ìlànà pípẹ̀, ó sì jẹ́ ọ̀rọ̀ tí ó ti gba lágbára láti ọ̀rọ̀ àgbà míràn tí ó ti kọ́kọ́ wà.

Nígbà tí a bá ń ṣàgbéyẹ̀wò nípa àwọn èdè ní ilẹ̀ Áfríkà, àwọn àgbà máa ń gbé àwọn èdè tí ó sún mọ́ra wọn fún àgbà, nítorí pé àwọn èdè yẹn ni ó jẹ́ ti àwọn àgbà wọn tí ó ti kọ́kọ́ wà. Ọ̀rọ̀ Yoruba jẹ́ ọ̀rọ̀ tí ó wà lábẹ́ ọ̀rọ̀ àgbà tí ó ń jẹ́ Niger-Congo, èyí tí ó jẹ́ ọ̀rọ̀ àgbà tí ó tóbi jùlọ tí ó sì gbòòrò sí àgbègbè tí ó tóbi jùlọ ní ẹ̀yà àwọn ènìyàn tó ń sọ yóòbá ní ilẹ̀ Áfríkà.

Ọ̀rọ̀ Yoruba jẹ́ ọ̀rọ̀ tí ó ṣe pàtàkì, tí ó sì jẹ́ ọ̀rọ̀ tí ó jẹ́ àgbà nítorí pé ó ní ìtàn tí ó jẹ́ ti àgbà, ó sì ní ọ̀rọ̀ ọ̀rọ̀ tí ó kún fún àṣà àti ìtàn. Ọ̀rọ̀ Yoruba jẹ́ ọ̀rọ̀ tí ó jẹ́ ti ẹ̀yà, tí ó sì jẹ́ ọ̀rọ̀ tí ó ṣọ̀tọ̀ fún fífi hàn ìran àti ìgbàgbọ́ àwọn ènìyàn tí ń sọ ọ́.