Mheshimiwa Thomas Joseph Mboya alikuwa mwanamume aliyeheshimiwa na mwenye kushawishi ambaye alitoa mchango mkubwa katika harakati za kupigania uhuru wa Kenya. Maisha na kazi yake ni ushuhuda wa ujasiri, azimio, na kujitolea kwa nchi yake.
Tom Mboya alizaliwa tarehe 15 Agosti 1930, katika kijiji kidogo cha Kilima Mbogo, Wilaya ya Homa Bay. Alikuwa mtoto wa Yakobo Ndiege Ongeti na Lennah Anyango. Mboya alionyesha kiu ya maarifa tangu utotoni, akiwa na kiu isiyoisha ya kujifunza.
Alihudhuria Shule ya Msingi ya Kilima Mbogo na baadaye akajiunga na Shule ya Upili ya Butere, ambako alifaulu vyema katika masomo yake. Baada ya kumaliza shule ya upili, Mboya alisafiri hadi Nairobi kutafuta elimu ya juu.
Mboya aliingia katika ulingo wa siasa akiwa mwanafunzi katika Chuo cha Kiufundi cha Royal. Alichaguliwa kuwa Rais wa Muungano wa Wanafunzi wa Afrika Mashariki, ambapo aliendesha kampeni za uhuru wa Kenya kutoka kwa utawala wa kikoloni.
Mnamo 1957, Mboya alirudi Kenya na kujiunga na Chama cha Kenya African National Union (KANU), ambacho kilikuwa kinapigania uhuru wa nchi. Haraka alikua mmoja wa viongozi mashuhuri wa chama hicho, akijulikana kwa ufasaha wake, ujuzi wake, na charisma yake.
Mboya alichukua jukumu muhimu katika mazungumzo yaliyopelekea Kenya kupata uhuru wake mnamo 12 Desemba 1963. Alikuwa mmoja wa wajumbe wa ujumbe wa KANU uliosafiri hadi London kujadili masuala ya kikatiba na Uingereza.
Baada ya Kenya kupata uhuru, Mboya aliteuliwa kuwa Waziri wa Katiba na Masuala ya Afrika Mashariki katika serikali ya Rais Jomo Kenyatta. Katika nafasi hii, aliendelea kufanya kazi kwa ajili ya umoja na maendeleo ya Kenya na bara la Afrika.
Mnamo tarehe 5 Julai 1969, Tom Mboya aliuawa kwa kupigwa risasi mjini Nairobi. Kifo chake kilikuwa pigo kubwa kwa Kenya na kwa harakati ya Afrika kwa ujumla. Alikuwa na umri wa miaka 39 tu.
Tom Mboya anakumbukwa leo kama mmoja wa viongozi mashuhuri wa Kiafrika wa karne ya 20. Urithi wake ni wa ujasiri, azimio, na kujitolea kwa uhuru, umoja, na maendeleo ya nchi yake na bara lake.
Miongoni mwa majengo na taasisi zilizopewa jina la Mboya ni Jengo la Tom Mboya, Tom Mboya University College, na Chuo Kikuu cha Tom Mboya Polytechnic. Urithi wake utaendelea kuhamasisha vizazi vijavyo vya Wakenya na Waafrika.